یک آیه در روز

 

ج.3) از قول ائمه اطهار ع

12) از امام صادق ع از پدرشان امام باقر ع از پدرشان امام سجاد ع روایت شده است که:

هنگامی که امام حسن ع با معاویه صلح کرد، با هم دیداری داشتند. معاویه بالای منبر رفت و به امام حسن ع گفت پله پایین‌تر از او بنشیند و سپس گفت: ای مردم! این حسن فرزند علی ع و فاطمه س است، که ما را شایسته خلافت دید و خودش را شایسته خلافت ندید؛ و اکنون نزد ما آمده تا به میل خود با ما بیعت کند؛ سپس گفت: حسن! بلند شو [و سخن بگو].

پس امام حسن ع برخاست و خطبه‌ای خواند که کاملا مدعای معاویه را باطل کرد؛ و در فرازی از آن فرمود:

و رسول الله ص برای ابلاغ پیام برائت به مکه آن را به حضرت علی ع داد و فرمود: یا علی! این را تو ببر؛ زیرا به من دستور داده شد که این را کسی نباید ببرد جز خودم یا کسی که از من باشد، و آن کس تویی؛ پس علی ع از رسول الله بود و رسول الله ص از او بود؛ و نیز هنگامی که رسول الله ص بین او و برادرش جعفر بن ابی طالب و آزادشده‌اش زید بن حارثه در مورد دختر حمزه قضاوت کرد به او فرمود: یا علی! همانا تو از منی و من از تو هستم؛ و همانا تو ولیّ هر مومن پس از من هستی. پس پدرم در تصدیق رسول الله ص [بر همگان] سبقت گرفت و جانش را سپر او کرد؛ و همواره در هر موطنی رسول الله ص او را جلو می‌انداخت، و برای هر کار سختی او را می‌فرستاد، به خاطر اعتماد و اطمینانی که به او داشت، و برای اینکه می‌دانست او چه اندازه خیرخواه خدا و رسولش است، و همانا او نزدیکترین نزدیکان به خدا و رسولش بود و خداوند عز و جل می‌فرماید: «و سبقت‌گیرندگان، همان سبقت‌گیرندگان؛ آنان‌اند که مقربان‌اند» (واقعه/10-11) و پدرم سبقت‌گیرنده‌ترینِ سبقت‌گیرندگان به سوی خدا و رسولش بود؛ و نزدیکترینِ نزدیکان به خدا و رسولش. پس خداوند فرمود: «هرگز کسانى از شما که پیش از فتح [مکه] انفاق کردند و جهاد نمودند [با دیگران] یکسان نیستند، آنها از حیث درجه بزرگترند» (حدید/10) و پدرم اولین آنها بود در اسلام و ایمان؛ و اولین نفر بود در هجرت و ملحق شدن به خدا و رسولش؛ و اولین آنان بود در اینکه در حدی که می‌یافت و وسعش می‌رسید انفاق می‌کرد؛ و خداوند فرمود «و کسانى که پس از آنها آمدند مى‏گویند: پروردگارا، بر ما و آن برادران ما که در ایمان از ما پیشى گرفتند ببخشاى، و در دل‏هاى ما کینه‌ای نسبت به کسانى که ایمان آورده‏اند قرار مده، پروردگارا، بى‏تردید تو بسیار رئوف و مهربانى.» (حشر/10) واین بدان سبب بود که احدی در ایمان بر او سبقت نگرفت؛ و نیز خداوند متعال فرمود: «و سبقت‌گیرندگان نخستین از مهاجران و انصار و کسانى که به احسان از آنها پیروى کردند» (توبه/100) پس او سبقت گیرنده بر جمیع سبقت‌گیرندگان بود؛ پس همان گونه که خداوند عز و جل سبقت‌گیرندگان را بر جاماندگان و عقل‌ماندگان برتری داد، به همین ترتیب، سبقت‌گیرنده‌ترین سبقت‌گیرندگان را هم سبقت‌گیرندگان برتری داد؛ و خداوند عز و جل فرمود: «آیا آب دادن به حاجیان و آبادسازى مسجد الحرام را همانند کسى قرار داده‏اید که به خدا و روز واپسین ایمان آورده است [و در راه خدا جهاد کرده؟!]» (توبه/19) و پدرم بود که به خدا و روز واپسین ایمان آورد بود و مجاهد واقعی در راه خداوند بود؛ و این آیه نیز در مورد او نازل شد. ...

  الأمالی (للطوسی)، ص562-563

حَدَّثَنَا الشَّیخُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی الطُّوسِی (رَضِی اللَّهُ عَنْهُ)، قَالَ: أَخْبَرَنَا جَمَاعَةٌ، عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَمْدَانِی بِالْکُوفَةِ وَ سَأَلْتُهُ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُفَضَّلِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ قَیسٍ الْأَشْعَرِی، قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِی بْنُ حَسَّانَ الْوَاسِطِی، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ کَثِیرٍ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ جَدِّهِ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ (عَلَیهِمُ السَّلَامُ)، قَالَ:

لَمَّا أَجْمَعَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی (عَلَیهِ السَّلَامُ) عَلَی صُلْحِ مُعَاوِیةَ خَرَجَ حَتَّی لَقِیهُ، فَلَمَّا اجْتَمَعَا قَامَ مُعَاوِیةُ خَطِیباً، فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ وَ أَمَرَ الْحَسَنَ (عَلَیهِ السَّلَامُ) أَنْ یقُومَ أَسْفَلَ مِنْهُ بِدَرَجَةٍ، ثُمَّ تَکَلَّمَ مُعَاوِیةُ، فَقَالَ: أَیهَا النَّاسُ، هَذَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِی وَ ابْنُ فَاطِمَةَ، رَآنَا لِلْخِلَافَةِ أَهْلًا، وَ لَمْ یرَ نَفْسَهُ لَهَا أَهْلًا، وَ قَدْ أَتَانَا لِیبَایعَ طَوْعاً. ثُمَّ قَالَ: قُمْ یا حَسَنُ!

فَقَامَ الْحَسَنُ (عَلَیهِ السَّلَامُ) فَخَطَبَ فَقَالَ:

... وَ قَدْ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) حِینَ أَمَرَهُ أَنْ یسِیرَ إِلَی مَکَّةَ وَ الْمَوْسِمِ بِبَرَاءَةَ" سِرْ بِهَا یا عَلِی، فَإِنِّی أُمِرْتُ أَنْ لَا یسِیرَ بِهَا إِلَّا أَنَا أَوْ رَجُلٌ مِنِّی، وَ أَنْتَ هُوَ یا عَلِی" فَعَلِی مِنْ رَسُولِ اللَّهِ، وَ رَسُولُ اللَّهِ مِنْهُ، وَ قَالَ لَهُ نَبِی اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) حِینَ قَضَی بَینَهُ وَ بَینَ أَخِیهِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (عَلَیهِمَا السَّلَامُ) وَ مَوْلَاهُ زَیدِ بْنِ حَارِثَةَ فِی ابْنَةِ حَمْزَةَ:" أَمَّا أَنْتَ یا عَلِی فَمِنِّی وَ أَنَا مِنْکَ، وَ أَنْتَ وَلِی کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی". فَصَدَّقَ أَبِی رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) سَابِقاً وَ وَقَاهُ بِنَفْسِهِ، ثُمَّ لَمْ یزَلْ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) فِی کُلِّ مَوْطِنٍ یقَدِّمَهُ، وَ لِکُلِّ شَدِیدَةٍ یرْسِلُهُ ثِقَةً مِنْهُ وَ طُمَأْنِینَةً إِلَیهِ، لِعِلْمِهِ بِنَصِیحَتِهِ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ)، وَ إِنَّهُ أَقْرَبُ الْمُقَرَّبِینَ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ، وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ): «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ» وَ کَانَ أَبِی سَابِقَ السَّابِقِینَ إِلَی اللَّهِ (عَزَّ وَ جَلَّ) وَ إِلَی رَسُولِهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) وَ أَقْرَبَ الْأَقْرَبِینَ، فَقَدْ قَالَ اللَّهُ (تَعَالَی):  «لا یسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً» فَأَبِی کَانَ أَوَّلَهُمْ إِسْلَاماً وَ إِیمَاناً، وَ أَوَّلَهُمْ إِلَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ هِجْرَةً وَ لُحُوقاً وَ أَوَّلَهُمْ عَلَی وُجْدِهِ وَ وُسْعِهِ نَفَقَةً، قَالَ (سُبْحَانَهُ): «وَ الَّذِینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ» فَالنَّاسُ مِنْ جَمِیعِ الْأُمَمِ یسْتَغْفِرُونَ لَهُ بِسَبْقِهِ إِیاهُمْ الْإِیمَانَ بِنَبِیهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ)، وَ ذَلِکَ أَنَّهُ لَمْ یسْبِقْهُ إِلَی الْإِیمَانِ أَحَدٌ، وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ (تَعَالَی): «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ» فَهُوَ سَابِقٌ جَمِیعَ السَّابِقِینَ، فَکَمَا أَنَّ اللَّهَ (عَزَّ وَ جَلَّ) فَضَّلَ السَّابِقِینَ عَلَی الْمُتَخَلِّفِینَ وَ الْمُتَأَخِّرِینَ، فَکَذَلِکَ فَضَّلَ سَابِقَ السَّابِقِینَ عَلَی السَّابِقِینَ، وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ): «أَ جَعَلْتُمْ سِقایةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ» [فَکَانَ أَبِی الْمُؤْمِنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ] وَ الْمُجَاهِدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ حَقّاً، وَ فِیهِ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیةُ...

 

13) از امام باقر ع روایت شده است که فرمودند:

سبقت‌گیرندگان چهارتن‌اند: فرزند آدم که کشته شد [= هابیل]، سبقت‌گیرنده در امت حضرت موسی ع که همان مومن آل فرعون است؛ و سبقت گیرنده در امت حضرت عیسی ع که همان حبیب نجار است؛ و سبقت‌گیرنده در امت حضرت محمد ص که علی بن ابی‌طالب ع است.

مجمع البیان، ج‏9، ص325

عن أبی جعفر (ع) قال:

السابقون أربعة؛ ابن آدم المقتول، و سابق فی أمة موسی (ع) و هو مؤمن آل فرعون، و سابق فی أمة عیسی (ع) و هو حبیب النجار، و السابق فی أمة محمد ص علی ابن أبی طالب (ع).[1]

 

 

---

[1] و قریب به این مضمون در منابع اهل سنت، از ابن عباس نقل شده است، فقط در مورد افراد غیر از امیرالمومنین ع متفاوت است:

أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ إِجَازَةً أَخْبَرَنَا عُمَرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ شَوْذَبٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحُسَینِ قَالَ حَدَّثَنَا زَکَرِیا قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو صَالِحِ بْنُ الضَّحَّاکِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْیانُ بْنُ عُیینَةَ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجِیحٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِی اللَّهُ عَنْهُ‏ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی‏ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ‏ قَالَ سَبَقَ یوشَعُ بْنُ نُونٍ إِلَی مُوسَی وَ سَبَقَ صَاحِبُ یس إِلَی عِیسَی وَ سَبَقَ عَلِی إِلَی مُحَمَّدٍ ص‏ .(مناقب علی لابن المغازلی، ص42)

أَخْبَرَنَا [أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ] أَبُو بَکْرٍ التَّمِیمِی [قَالَ:] أَخْبَرَنَا [عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ] أَبُو بَکْرٍ الْقَبَّابُ‏ أَخْبَرَنَا أَبُو بَکْرٍ الشَّیبَانِی حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحِیمِ حَدَّثَنَا ابْنُ عَائِشَةَ. وَ حَدَّثَنِی الْحَاکِمُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ مِنْ خَطِّ یدِهِ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَمْدَوَیهِ الْبَیهَقِی أَبُو یحْیی حَدَّثَنَا عُبَیدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ الْقُرَشِی‏ حَدَّثَنَا الْحُسَینُ بْنُ الْحَسَنِ الْفَزَارِی الْأَشْقَرُ، عَنْ سُفْیانَ بْنِ عُیینَةَ، عَنِ ابْنِ أَبِی نَجِیحٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: السُّبَّاقُ ثَلَاثَةٌ: سَبَقَ یوشَعُ بْنُ نُونٍ إِلَی مُوسَی، وَ سَبَقَ صَاحِبُ یاسِینَ إِلَی عِیسَی، وَ سَبَقَ عَلِی إِلَی النَّبِی ص. (شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج‏2، ص291-292)

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ الصُّوفِی حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَافِظُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ یحْیی بْنِ أَحْمَدَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ فَهْدٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ التُّسْتَرِی حَدَّثَنَا سُفْیانُ بْنُ عُیینَةَ، عَنِ ابْنِ أَبِی نَجِیحٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ السُّبَّاقُ أَرْبَعَةٌ: سَبَقَ یوشَعُ إِلَی مُوسَی، وَ سَبَقَ صَاحِبُ یاسِینَ إِلَی عِیسَی وَ سَبَقَ عَلِی إِلَی مُحَمَّدٍ وَ سَبَقَ إِبْرَاهِیمُ.[وَ] لَمْ یسَمِّ الْآخَرَ. (شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج‏2، ص293)

أَخْبَرَنَاهُ أَبُو یحْیی [زَکَرِیا بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی‏] الْحَیکَانِی أَخْبَرَنَا یوسُفُ بْنُ أَحْمَدَ الصَّیدَلَانِی بِمَکَّةَ أَخْبَرَنَا أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَمْرٍو الْعُقَیلِی‏ حَدَّثَنَا الْحُسَینُ بْنُ إِسْحَاقَ التُّسْتَرِی حَدَّثَنَا الْحُسَینُ بْنُ أَبِی السَّرِی حَدَّثَنَا وَثِیقُ بْنُ وَثِیقٍ الْبَصْرِی مِنَ الْعَرَبِ حَدَّثَنَا سُفْیانُ بْنُ عُیینَةَ، عَنِ ابْنِ أَبِی نَجِیحٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: السُّبَّقُ ثَلَاثَةٌ، فَالسَّابِقُ إِلَی مُوسَی یوشَعُ بْنُ نُونٍ، وَ السَّابِقُ إِلَی عِیسَی صَاحِبُ یاسِینَ، وَ السَّابِقُ إِلَی النَّبِی ص عَلِی. (شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج‏2، ص294)

[قَالَ:] وَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْکُوفِی، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ وَاقِدٍ أَبِی قَتَادَةَ الْحَرَّانِی عَنْ أَیوبَ بْنِ نَهِیکٍ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ أَبِی رَبَاحٍ. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ‏ [فِی قَوْلِهِ تَعَالَی‏]: وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ‏ قَالَ: یوشَعُ بْنُ نُونٍ إِلَی مُوسَی وَ شَمْعُونُ بْنُ یوحَنَّا إِلَی عِیسَی، وَ عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ إِلَی النَّبِی. (شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج‏2، ص297)