1131) سوره ممتحنة (60) آیه 1 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَت
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فی سَبیلی وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتی تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ
16 محرم 1446 1/5/1404
ترجمه
ای کسانی که ایمان آوردهاند! نگیرید دشمن من و دشمن خودتان را دوستانی، [که] به آنان ابراز دوستی کنید، در حالی که بهیقین کفر ورزیدند بدانچه از حق که به سوی شما آمده، پیامبر و شما را بیرون میکنند [به خاطر این] که به خداوند، [که] پروردگارتان [است]، ایمان میآورید، اگر که برای جهاد در راه من و طلب رضایتم بیرون آمدهاید، پنهانی بدانان ابراز دوستی میکنید [= با آنان سر و سرّ دوستانه دارید]، در حالی که من بدانچه مخفی کردید و آنچه آشکارا انجام میدادید داناترم [یا: آگاه بودم] و هرکس از شما که این کار را بکند پس قطعا که از راه راست گمراه شده است.
اختلاف قرائت
إِلَیْهِم / إِلَیْهُم
عموما این کلمه را به صورت «إِلَیْهِم» قرائت کردهاند؛ که در توضیحش گفتهاند از این باب است که حرف «ه» بعد از یاء آمده است و از یاء اثرپذیرفته است؛
اما در برخی قراءات کوفه (حمزه) و نزد برخی قراء عشره (یعقوب) و قراءات غیرمشهور (مطوعی) به صورت «إِلَیْهُم» قراست کردهاند که گفتهاند چون اصل این کلمه (إلی + هُم) به صورت مرفوع بوده است.
معجم القراءات ج 9، ص415[1]
بِمَا جَاءَکُم / لِمَا جاءکم
در عموم قرائات (از جمله در روایات معروف از قرائت عاصم) به همین صورت «بِمَا جَاءَکُم» قرائت شده است؛
اما در روایت غیرمشهور (معلی) از قرائت عاصم و یکی از قراءات غیرمشهور (جحدری) به صورت «لِمَا جاءکم» قرائت شده است؛ که به معنای «لأجل ماجاءکم» است.
معجم القراءات ج 9، ص415[2]؛ البحر المحیط، ج10، ص153[3]
جَاءَکُم[4]
تُؤْمِنُوا / تُومِنُوا
در اغلب قراءات همزه «تُؤْمِنُوا» ادا میشود؛
اما در برخی قراءات سبع، یعنی در روایتی از قرائت مدینه (ورش از نافع) و روایتی از قرائت اهل بصره (ابوعمرو) و برخی قراءات عشر (ابوجعفر) و قراءات غیرمشهور (ازرق و اصبهانی) همزه به واو تبدیل میشود و به صورت «تُومِنُوا» قرائت میشود.
معجم القراءات ج 9، ص415[5]
مَرْضاتی[6]
تُسِرُّونَ[7]
أَعْلَمُ بِمَا[8]
و أنَاْ أعلم / و أنا أعلم
در اغلب قراءات چه در حالت وصل با فتحه روی نون (یعنی به صورت «نَ» و بدون اینکه آن را به مد و به صورت «نا» تبدیل کنند) قرائت شده است، و حرف الف حرف زائده برای بیان حرکت است که تنها در هنگام وقف به کار میآید (یعنی فقط در وقف به صورت مد تلفظ میشود)؛
اما در قرائت اهل مدینه (نافع) و برخی از قراء عشره (ابوجعفر) چه در حالت وقف و چه در حالت وصل به صورت مد تلفظ میشود که این در لهجه بنیتمیم رایج بوده است.
معجم القراءات ج 9، ص416[9]
فَقَدْ ضَلَّ / فَقَد ضَّلَّ
در قرائت اهل بصره (ابوعمرو) و شام (ابن عامر) و برخی قراءات کوفی (حمزه و کسائی) و روایتی از قرائت اهل مدینه (ورش از نافع) و برخی قراء عشر (خلف) حرف دال در ضاد ادغام میشود؛
اما در بقیه قرائات حرف «د» آشکارا و متمایز از حرف «ض» ادا میشود.
معجم القراءات ج 9، ص416[10]
[1] . در این صفحه صرفا نوشته شده است: «تقدمت القراءة بضم الهاء وکسرها، وانظر الآیة /28 من سورة النحل، وکذا الآیة / من سورة الحشر.» در حالی که در سوره نحل آیه مذکور کلمه «إلیهم» را ندارد و این کلمه در آیه 43 این سوره آمده است با این توضیح: قرأ حمزه و یعقوب و المطوعی «إلیهُم» بضم الهاء علی الأصل.
و قراءة الجماعة «إلیهِم» بکسر الهاء لمجاورة الیاء.
[2] . قراءة الجمهور «بما جاءکم» وقرأ الجحدری والمعلى عن عاصم «لِمَا جاءکم» باللام مکان الباء، أی: لأجل ماجاءکم.
[3] . و قرأ الجمهور: بِما جاءَکُمْ، و الجحدری و المعلى عن عاصم: لما باللام مکان الباء، أی لأجل ما جاءکم.
[4] . . قراءة الإمالة عن حمزة وابن ذکوان. . وإذا وقف حمزة سهل الهمزة مع المد والقصر، وله أیضاً إبدالها ألفاً مع المد والقصر. وتقدم هذا کثیراً ، وانظر الآیة / 87 من سورة البقرة. (معجم القراءات ج 9، ص415)
[5] . . القراءة بإبدال الهمزة واواً تقدم کثیراً ، وانظر الآیة /88 من سورة البقرة ، والآیة / 185 من سورة الأعراف. ذیل آیه 88 سوره بقره نوشته شده است: قرأ أبوجعفر و الأزرق و ورش و الاصبهانی و أبوعمرو بخلاف عنه «یومنون» بإبدال الهمزة واوا. و بقیةالقراء علی تحقیق الهمز «یومنون».
[6] . قرأه بإمالة الألف وقفاً ووصلاً الکسائی (معجم القراءات ج 9، ص416).
[7] . . قرأ الأزرق وورش بترقیق الراء بخلاف (معجم القراءات ج 9، ص416).
[8] . قرأ بادغام المیم فی الباء وبالإظهار أبو عمرو ویعقوب، ومضى البیان أنه إخفاء (معجم القراءات ج 9، ص416).
[9] . قرأ نافع وأبو جعفر «وأنا...» بمد الألف بعد النون، فی الوقف والوصل، وهی لغة تمیم.
. وقرأ الباقون بالقصر «أنَ ...» وهو الاسم عند البصریین، والألف زائدة لبیان الحرکة، وتثبت الألف فی الوقف.
[10] . . أدعم الدال فی الضاد ورش وأبو عمرو وابن عامر وحـمزة والکسائی وخلف وابن ذکوان
و قراءة الباقین بإظهار الدال.
ظاهرا این فهرست از این جهت که اسم ابن ذکوان را در کنار اسم ابن عامر آورده اشکالی دارد زیرا ابن ذکوان یکی از دو راوی معروف ابن عامر است و وقتی گفته شود قرائت ابن عامر چنین است یعنی دو راوی او (که دیگری هشام است) چنین روایت کردهاند. یک احتمال این است که ابن ذکوان هم خودش قرائت مستقل داشته است ولو در عشر هم معروف نشده (چنانکه خلف هم راوی حمزه است و هم خودش قرائت مستقلی در عشر دارد) و احتمال دوم این است که فقط این روایت از ابن عامر چنین است و اسم ابن عامر مستقلا اشتباه آمده است.