یک آیه در روز

 

 

6) محمد بن مسلم گوید: از امام صادق علیه السّلام پرسیدم ایمان چیست‌؟

فرمود: شهادت به اینکه خدایی جز الله نیست [و اینکه محمد فرستاده خداست] و اقرار نمودن به آنچه از جانب خدا آمده و تصدیقى بر آن که در دلها مستقر گشته است.

عرض کردم: مگر شهادت عمل نیست‌؟

فرمود: چرا.

عرض کردم: عمل جزء ایمان است‌؟

فرمود: آرى، ایمان جز با عمل نباشد، و عمل از آن ست و ایمان جز به وسیله عمل ثابت و پا بر جا نشود.

الکافی، ج‏2، ص38

أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ أَوْ غَیْرِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْإِیمَانِ.

فَقَالَ: شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ [وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ‏] وَ الْإِقْرَارُ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ مَا اسْتَقَرَّ فِی الْقُلُوبِ مِنَ التَّصْدِیقِ بِذَلِکَ.

قَالَ قُلْتُ: الشَّهَادَةُ أَ لَیْسَتْ عَمَلًا؟

قَالَ: بَلَى.

قُلْتُ: الْعَمَلُ مِنَ الْإِیمَانِ؟

قَالَ: نَعَمْ الْإِیمَانُ لَا یَکُونُ إِلَّا بِعَمَلٍ وَ الْعَمَلُ مِنْهُ وَ لَا یَثْبُتُ الْإِیمَانُ إِلَّا بِعَمَلٍ.

مرحوم کلینی همین حدیث را با سند دیگری از جمیل بن دراج هم روایت کرده است.[1]

 

7) محمد بن حفص خارجه گوید: شنیدم مردی از امام صادق علیه السّلام از سخن مرجئه راجع به کفر و ایمان پرسید و عرض کرد: مرجئه بر ما احتجاج می‌کنند و می‌گویند: چنان که کسی را که ما کافر می‌دانیم، نزد خدا هم کافر است. همچنین در مورد مؤمن هم زمانی که به ایمانش اقرار کرد او را نزد خدا مؤمن می‌‏دانیم.

حضرت فرمود، سبحان اللَّه! چگونه این دو برابرند؟! در صورتی که کفر فقط اقرار بنده است و پس از اقرارش از او گواه و دلیلی نخواهند؛ ولی ایمان ادعایی است که جز با دلیل ثابت نشود، و دلیل مؤمن عمل و نیت او است که اگر هردو جمع شدند بنده نزد خدا مؤمن است. و کفر به هر یک از این سه جهت نیت و قول و عمل ثابت می‌‏شود؛ ولی احکام طبق گفتار و کردار جاری می‌‏شود؛ پس چه بسا شخصی که مؤمنین به ایمانش شهادت دهند و احکام مؤمنین را بر او جاری کنند ولی او نزد خدا کافر باشد و کسی هم که از روی ظاهر گفتار و کردارش احکام مؤمنین را بر او جاری کرده، کار درستی کرده است.

الکافی، ج‏2، ص40

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الْأَشْعَثِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ‏حَفْصِ بْنِ خَارِجَةَ قَالَ:

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ وَ سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ قَوْلِ الْمُرْجِئَةِ فِی الْکُفْرِ وَ الْإِیمَانِ وَ قَالَ: إِنَّهُمْ یَحْتَجُّونَ عَلَیْنَا وَ یَقُولُونَ: کَمَا أَنَّ الْکَافِرَ عِنْدَنَا هُوَ الْکَافِرُ عِنْدَ اللَّهِ فَکَذَلِکَ نَجِدُ الْمُؤْمِنَ إِذَا أَقَرَّ بِإِیمَانِهِ أَنَّهُ عِنْدَ اللَّهِ مُؤْمِنٌ.

فَقَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ! وَ کَیْفَ یَسْتَوِی هَذَانِ؟ وَ الْکُفْرُ إِقْرَارٌ مِنَ الْعَبْدِ فَلَا یُکَلَّفُ بَعْدَ إِقْرَارِهِ بِبَیِّنَةٍ؛ وَ الْإِیمَانُ دَعْوَى لَا تَجُوزُ إِلَّا بِبَیِّنَةٍ، وَ بَیِّنَتُهُ عَمَلُهُ وَ نِیَّتُهُ؛ فَإِذَا اتَّفَقَا فَالْعَبْدُ عِنْدَ اللَّهِ مُؤْمِنٌ؛ وَ الْکُفْرُ مَوْجُودٌ بِکُلِّ جِهَةٍ مِنْ هَذِهِ الْجِهَاتِ الثَّلَاثِ مِنْ نِیَّةٍ أَوْ قَوْلٍ أَوْ عَمَلٍ، وَ الْأَحْکَامُ تَجْرِی عَلَى الْقَوْلِ وَ الْعَمَلِ؛ فَمَا أَکْثَرَ مَنْ یَشْهَدُ لَهُ الْمُؤْمِنُونَ بِالْإِیمَانِ وَ یَجْرِی عَلَیْهِ أَحْکَامُ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ کَافِرٌ وَ قَدْ أَصَابَ مَنْ أَجْرَى عَلَیْهِ أَحْکَامَ الْمُؤْمِنِینَ بِظَاهِرِ قَوْلِهِ وَ عَمَلِهِ.

 

8) امام صادق علیه السّلام فرمود: مؤمن را سزاوار است که دارای هشت صفت باشد:

در گرفتاریهای سخت باوقار و سنگین باشد. هنگام بلا شکیبا باشد. در نعمت و آسایش سپاس‏گزار باشد. به آنچه خدا روزیش کرده قانع باشد. به دشمنان ستم نکند و به خاطر دوستان مرتکب گناه نشود. تنش از او در زحمت باشد و مردم از او در آسایش باشند.

همانا دانش دوست مؤمن است و بردباری وزیر او، و شکیبائی سرلشکرش، و مدارا برادر و نرمخویی پدرش.

الکافی، ج‏2، ص230-231

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَکُونَ فِیهِ ثَمَانُ خِصَالٍ: وَقُورٌ عِنْدَ الْهَزَاهِزِ صَبُورٌ عِنْدَ الْبَلَاءِ شَکُورٌ عِنْدَ الرَّخَاءِ قَانِعٌ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ لَا یَظْلِمُ الْأَعْدَاءَ وَ لَا یَتَحَامَلُ لِلْأَصْدِقَاءِ بَدَنُهُ مِنْهُ فِی تَعَبٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِی رَاحَةٍ.

إِنَّ الْعِلْمَ خَلِیلُ الْمُؤْمِنِ وَ الْحِلْمَ وَزِیرُهُ وَ الصَّبْرَ أَمِیرُ جُنُودِهِ وَ الرِّفْقَ أَخُوهُ وَ اللِّینَ وَالِدُهُ.

 

9) از امام سجاد علیه السّلام روایت شده که فرمودند:

مؤمن سکوت می‌کند تا سالم ماند، و سخن می‌گوید تا سود برد، چیزی که نزدش امانت گذاشته‌اند را به دوستانش نمی‌گوید [چه رسد به غریبه‌ها]، و گواهی به حق را از بیگانگان دریغ ندارد، هیچ کار خیری را از روی ریا انجام نمی‌دهد، و از روی شرم و حیا ترک ننماید. اگر او را بستایند از گفته آنها هراس کند [که مبادا نزد خدا چنان نباشد] و از آنچه ستایندگان ندانند از خدا آمرزش خواهد، سخن کسی که او را نشناخته [می‌ستاید] فریبش ندهد و از شمارش گناهی که مرتکب شده می‌ترسد.

الکافی، ج‏2، ص231

أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ:

الْمُؤْمِنُ یَصْمُتُ لِیَسْلَمَ وَ یَنْطِقُ لِیَغْنَمَ؛ لَا یُحَدِّثُ أَمَانَتَهُ الْأَصْدِقَاءَ وَ لَا یَکْتُمُ شَهَادَتَهُ مِنَ الْبُعَدَاءِ وَ لَا یَعْمَلُ شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ رِیَاءً وَ لَا یَتْرُکُهُ حَیَاءً. إِنْ زُکِّیَ خَافَ مِمَّا یَقُولُونَ وَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِمَا لَا یَعْلَمُونَ. لَا یَغُرُّهُ قَوْلُ مَنْ جَهِلَهُ وَ یَخَافُ إِحْصَاءَ مَا عَمِلَهُ.

 

10) از امام صادق علیه السّلام روایت شده که فرمودند:

مؤمن را قوتی است در امر دین، و دوراندیشی‌ای است‏ در نرمی، و ایمانی است در یقین، و حرص زدنی است در [تحصیل] فقه، و نشاطی در هدایت‏، و نیکوکاری‌ای در استقامت، و علمی در خویشتن‏داری، و زیرکی‌ای در ملایمت و مدارا، سخاوتی در [راه] حق، و میانه‌روی در زمان توانگری، و حفظ ظاهر خوب در زمان ناداری، و عفو و بخشش در زمان قدرت، و اطاعت از خدا در هنگام نصیحت و خیرخواهی، و در حال شهوت باز ایستد و در زمان رغبت خویشتن‌داری کند و در امر جهاد حریص است و در گرفتاری‌ها اهل نماز و در سختی شکیبا باشد و در پیش‏آمدهای سنگین باوقار است و در ناگواریها بردبار و در آسایش و نعمت سپاس‏گزار.

پشت سر مردم بد نگوید و تکبر نورزد و قطع رحم ننماید، نه سست است و نه خشن و نه سنگدل، دیده‏اش بر او پیشی نگیرد [فکر نکرده به جائی ننگرد] و شکمش او را رسوا نکند، و آلت شهوتش بر او چیره نشود و بر مردم حسد نبرد، سرزنشش کنند و او سرزنش نکند، و اسراف نورزد. مظلوم را یاری کند و بر مستمند ترحم نماید، خودش از خویش در رنج است و مردم از او در آسایش، در عزت دنیا رغبت نکند و از ذلت آن بیتابی ننماید. کار مهمی که پیش آید به آن روی آورند و او را کار مهمی است که بدان مشغول است [مردم به فکر دنیا و او مشغول آخرت است]، در قضاوتش نقصی دیده نشود و در رأیش سستی نباشد و در دینش امر ضایع‌شدنی‌ای نیست. مشورت‏کننده را ارشاد کند و کمک‏کننده [کمک خواه‏] را کمک نماید، و از هرزه گوئی و نادانی بگریزد.

الکافی، ج‏2، ص231

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ مَنْ رَوَاهُ رَفَعَهُ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

الْمُؤْمِنُ لَهُ قُوَّةٌ فِی دِینٍ وَ حَزْمٌ فِی لِینٍ وَ إِیمَانٌ فِی یَقِینٍ وَ حِرْصٌ فِی فِقْهٍ وَ نَشَاطٌ فِی هُدًى وَ بِرٌّ فِی اسْتِقَامَةٍ وَ عِلْمٌ فِی حِلْمٍ وَ کَیْسٌ فِی رِفْقٍ وَ سَخَاءٌ فِی حَقٍّ وَ قَصْدٌ فِی غِنًى وَ تَجَمُّلٌ فِی فَاقَةٍ وَ عَفْوٌ فِی قُدْرَةٍ وَ طَاعَةٌ لِلَّهِ فِی نَصِیحَةٍ وَ انْتِهَاءٌ فِی شَهْوَةٍ وَ وَرَعٌ فِی رَغْبَةٍ وَ حِرْصٌ فِی جِهَادٍ وَ صَلَاةٌ فِی شُغُلٍ وَ صَبْرٌ فِی شِدَّةٍ وَ فِی الْهَزَاهِزِ وَقُورٌ وَ فِی الْمَکَارِهِ صَبُورٌ وَ فِی الرَّخَاءِ شَکُورٌ.

وَ لَا یَغْتَابُ وَ لَا یَتَکَبَّرُ وَ لَا یَقْطَعُ الرَّحِمَ وَ لَیْسَ بِوَاهِنٍ وَ لَا فَظٍّ وَ لَا غَلِیظٍ وَ لَا یَسْبِقُهُ بَصَرُهُ وَ لَا یَفْضَحُهُ بَطْنُهُ وَ لَا یَغْلِبُهُ فَرْجُهُ وَ لَا یَحْسُدُ النَّاسَ یُعَیَّرُ وَ لَا یُعِیِّرُ وَ لَا یُسْرِفُ. یَنْصُرُ الْمَظْلُومَ وَ یَرْحَمُ الْمِسْکِینَ. نَفْسُهُ مِنْهُ فِی عَنَاءٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِی رَاحَةٍ لَا یَرْغَبُ فِی عِزِّ الدُّنْیَا وَ لَا یَجْزَعُ مِنْ ذُلِّهَا لِلنَّاسِ هَمٌّ قَدْ أَقْبَلُوا عَلَیْهِ وَ لَهُ هَمٌّ قَدْ شَغَلَهُ لَا یُرَى فِی حُکْمِهِ نَقْصٌ وَ لَا فِی رَأْیِهِ وَهْنٌ وَ لَا فِی دِینِهِ ضَیَاعٌ‏ یُرْشِدُ مَنِ اسْتَشَارَهُ وَ یُسَاعِدُ مَنْ سَاعَدَهُ وَ یَکِیعُ عَنِ الْخَنَا وَ الْجَهْلِ‏ .

 

11) از امام باقر ع یا امام صادق ع روایت شده است:

امیر المؤمنین علیه السّلام به مجلسی از مردم قریش گذشت که جامه‏های سفید پوشیده بودند و رنگ و روی شادابی داشتند و بسیار می‌‏خندیدند و به هر که از آنجا می‌‏گذشت با انگشت اشاره می‌‏کردند. سپس به مجلسی از اوس و خزرج گذشت و آنها را دید با پیکر فرسوده و گردن باریک و رنگ زرد، که با فروتنی سخن می‌گفتند.

علی علیه السلام از این دو مجلس در شگفت شد و خدمت رسول الله صلی اللَّه علیه و آله آمد و گفت:

پدر و مادرم به قربانت، من به انجمن آل فلان گذشتم و حال آنها را بیان کرد، و به مجلس اوس و خزرج گذشتم و حال آنها را گفت. سپس عرض کرد: و همه آنها مؤمنند. ‌ای رسول الله ص! صفت مؤمن را برایم بازگو.

رسول الله صلی اللَّه علیه و آله اندکی سر به زیر انداخت و سپس سر بلند کرد و فرمود:

بیست خصلت در مؤمن است که اگر نداشته باشد ایمانش کامل نیست.

ای علی! از اخلاق مؤمنان است که: 1- در نماز جماعت حاضرند. 2- در پرداخت زکات شتابان. 3- مستمندان را اطعام کنند. 4- بر سر یتیم دست نوازش کشند. 5- لباسهای خود را پاکیزه دارند. 6- بند زیر جامه را به کمر بندند [لباس‌هایی می‌پوشند که کاملا وقار و حیا را حفظ کند]. آنان چنان‌اند که 7- اگر خبر دهند دروغ نگویند. 8- اگر وعده کنند خلف وعده ننمایند. 9- چون امانت گیرند خیانت نکنند. 10- چون سخن گویند راست گویند. 11- عابدان شب‌اند. 12- شیران روزند. 13- روزها روزه دارند. 14- شبها (برای عبادت) بپاخیزند. 15- همسایه را نیازارند و 16- همسایه از آنها آزار نبیند. آنان چنان‌اند که 17- راه رفتنشان بر زمین به نرمی است. 18- و مسیرشان به سمت خانه‏های بیوه زنان است [به منظور کمک و مساعدت] و 19- برای تشییع جنازه.20- خدا ما و شما را از جمله متقین قرار دهد [شاید کنایه از اینکه صفت بیستم آنها تقوی است].

الکافی، ج‏2، ص232

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ:

مَرَّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِمَجْلِسٍ مِنْ قُرَیْشٍ فَإِذَا هُوَ بِقَوْمٍ بِیضٍ ثِیَابُهُمْ‏ صَافِیَةٍ أَلْوَانُهُمْ کَثِیرٍ ضِحْکُهُمْ یُشِیرُونَ بِأَصَابِعِهِمْ إِلَى مَنْ یَمُرُّ بِهِمْ‏ ثُمَّ مَرَّ بِمَجْلِسٍ لِلْأَوْسِ وَ الْخَزْرَجِ فَإِذَا قَوْمٌ بُلِیَتْ مِنْهُمُ الْأَبْدَانُ وَ دَقَّتْ مِنْهُمُ الرِّقَابُ وَ اصْفَرَّتْ مِنْهُمُ الْأَلْوَانُ وَ قَدْ تَوَاضَعُوا بِالْکَلَامِ.

فَتَعَجَّبَ عَلِیٌّ ع مِنْ ذَلِکَ وَ دَخَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ: بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی إِنِّی مَرَرْتُ بِمَجْلِسٍ لآِلِ فُلَانٍ ثُمَّ وَصَفَهُمْ، وَ مَرَرْتُ بِمَجْلِسٍ لِلْأَوْسِ وَ الْخَزْرَجِ فَوَصَفَهُمْ. ثُمَّ قَالَ: وَ جَمِیعٌ مُؤْمِنُونَ فَأَخْبِرْنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ بِصِفَةِ الْمُؤْمِنِ.

فَنَکَسَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ: عِشْرُونَ خَصْلَةً فِی الْمُؤْمِنِ فَإِنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ لَمْ یَکْمُلْ إِیمَانُهُ.

إِنَّ مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِینَ یَا عَلِیُّ الْحَاضِرُونَ الصَّلَاةَ وَ الْمُسَارِعُونَ إِلَى الزَّکَاةِ وَ الْمُطْعِمُونَ الْمِسْکِینَ الْمَاسِحُونَ رَأْسَ الْیَتِیمِ الْمُطَهِّرُونَ أَطْمَارَهُمْ‏ الْمُتَّزِرُونَ عَلَى أَوْسَاطِهِمُ‏ الَّذِینَ إِنْ حَدَّثُوا لَمْ یَکْذِبُوا وَ إِذَا وَعَدُوا لَمْ یُخْلِفُوا وَ إِذَا ائْتُمِنُوا لَمْ یَخُونُوا وَ إِذَا تَکَلَّمُوا صَدَقُوا رُهْبَانٌ بِاللَّیْلِ أُسُدٌ بِالنَّهَارِ صَائِمُونَ النَّهَارَ قَائِمُونَ اللَّیْلَ‏ لَا یُؤْذُونَ جَاراً وَ لَا یَتَأَذَّى بِهِمْ جَارٌ. الَّذِینَ مَشْیُهُمْ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنٌ وَ خُطَاهُمْ إِلَى بُیُوتِ الْأَرَامِلِ وَ عَلَى أَثَرِ الْجَنَائِزِ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ مِنَ الْمُتَّقِینَ.

 

---

[1] . مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْإِیمَانِ فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ قَالَ قُلْتُ أَ لَیْسَ هَذَا عَمَلٌ قَالَ بَلَى قُلْتُ فَالْعَمَلُ مِنَ الْإِیمَانِ قَالَ لَا یَثْبُتُ لَهُ‏ الْإِیمَانُ إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ الْعَمَلُ مِنْهُ.