یک آیه در روز

بسم الله الرحمن الرحیم

492) سوره قلم (68) آیه 26 

فَلَمَّا رَأَوْها قالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ

ترجمه

پس همین که آن [= باغ‌شان] را دیدند گفتند یقیناً ما گم‌گشتگانیم.

حدیث

1) در تفسیر آیاتی از سوره قلم حدیثی در جلسه 483 از امام باقر ع روایت شد. در ادامه آن آمده است:

اینکه فرمود: «پس، طواف کننده‌ای از جانب پروردگارت بر آن [باغ] به گردش درآمد، در حالی که آنان خواب بودند» همان عذاب است؛ و اینکه فرمود: « گفتند یقیناً ما گم‌گشتگانیم» یعنی راه را اشتباه آمده‌ایم.

تفسیر القمی، ج‏2، ص382

وَ فِی رِوَایَةِ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع ... قَوْلُهُ: فَطافَ عَلَیْها طائِفٌ مِنْ رَبِّکَ وَ هُمْ نائِمُونَ وَ هُوَ الْعَذَابُ- قَوْلُهُ إِنَّا لَضَالُّونَ قَالَ: أَخْطَئُوا الطَّرِیقَ.

2) از امیرالمومنین ع در روایتی طولانی که کفر و شاخه‌های آن را توضیح داده‌اند، غفلت‌ورزیدن یکی از زیرشاخه‌های کفر به حساب آمده و درباره آن آمده است:

و کسی که غفلت بورزد بر خویش جنایت کرده و به پشت خود برگشته و بیراهه را راه پنداشته و آرزوها فریبش داده و حسرت و ندامت دامن‌گیرش گشته است، هنگامی که کار تمام شود و پرده‌ها کنار رود و برایش آشکار شود آنچه را که حساب نمی‌کرد.

الکافی، ج‏2، ص392

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ أَبِی عَیَّاشٍ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ الْهِلَالِیِّ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ص قَالَ:...[1] وَ مَنْ غَفَلَ جَنَى عَلَى نَفْسِهِ وَ انْقَلَبَ عَلَى ظَهْرِهِ وَ حَسِبَ غَیَّهُ رُشْداً وَ غَرَّتْهُ الْأَمَانِیُّ وَ أَخَذَتْهُ الْحَسْرَةُ وَ النَّدَامَةُ إِذَا قُضِیَ الْأَمْرُ وَ انْکَشَفَ عَنْهُ الْغِطَاءُ وَ بَدَا لَهُ مَا لَمْ یَکُنْ یَحْتَسِبُ.[2]

3) از رسول الله ص روایت شده است:

کسی که صلوات بر من را فراموش کند راه بهشت را اشتباه می‌رود.

الأمالی (للطوسی)، ص145

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو بَکْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ الْجِعَابِیُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عُبَیْدُ بْنُ‏ حُمْدُونٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَسَّانَ بْنِ سُهَیْلٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَامِرُ بْنُ الْفَضْلِ، عَنْ بِشْرِ بْنِ سَالِمٍ الْبَجَلِیِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الذُّهْلِیِّ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ):

مَنْ نَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ أَخْطَأَ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.

تدبر

1) «فَلَمَّا رَأَوْها قالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ»

پس همین که آن [= باغ‌شان] را دیدند گفتند یقیناً ما گم‌گشتگانیم. منظورشان از اینکه ما گم‌گشتگانیم چه بود؟

الف. باغ خود را نشناختند و گمان کردند مسیر را اشتباه آمده‌اند. (حدیث1، و نیز: مجمع البیان، ج‏10، ص506)

ب. گفتند ما با این کارمان از مسیر حق گمراه شده‌ایم (المیزان، ج19، ص374؛ مجمع البیان، ج‏10، ص506) و در واقع، متوجه اشتباهشان شدند و گفتند قصد محروم کردن نیازمندان یک بیراهه بود که ما در آن افتادیم. (البحر المحیط، ج‏10، ص243)

ج. ...

2) «فَلَمَّا رَأَوْها قالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ»

گاه آرزوها و آرزواندیشی چنان انسان را به خود مشغول می‌کند که واقعیت را هم که ببیند، خود را در بیراهه می‌پندارد. (بر اساس اینکه «ضالون» به معنای این باشد که راه باغ را گم کرده‌ایم)

3) «فَلَمَّا رَأَوْها قالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ»

از فواید حوادث تلخ، بازگشت به خویشتن است (تفسیر نور، ج10، ص183) و اینکه انسان متوجه اشتباهش بشود. (بر اساس اینکه «ضالون» به معنای این باشد که «گمراه از راه حق» ‌بوده‌ایم)

---

[1] . بُنِیَ الْکُفْرُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ الْفِسْقِ وَ الْغُلُوِّ وَ الشَّکِّ وَ الشُّبْهَةِ وَ الْفِسْقُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْجَفَاءِ وَ الْعَمَى وَ الْغَفْلَةِ وَ الْعُتُوِّ ...

[2] . در فرازی از یکی از زیارتنامه‌های امام حسین ع که امام صادق ع روایت کرده‌اند آمده است:

حَدَّثَنِی أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ الْعَسْکَرِیُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ‏ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع:...

اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ قَتَلَةَ أَنْصَارِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ أَصْلِهِمْ حَرَّ نَارِکَ وَ ذقهم [أَذِقْهُمْ‏] بَأْسَکَ وَ ضَاعِفْ عَلَیْهِمُ الْعَذَابَ الْأَلِیمَ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً وَبِیلًا اللَّهُمَّ أُحْلُلْ بِهِمْ نَقِمَتَکَ وَ ائْتِهِمْ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُونَ وَ خُذْهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَشْعُرُونَ وَ عَذِّبْهُمْ عَذاباً نُکْراً (کامل الزیارات، ص234)