یک آیه در روز

بسم الله الرحمن الرحیم

486) سوره قلم (68) آیه 20 

فَأَصْبَحَتْ کَالصَّریمِ

ترجمه

پس [آن باغ] همچون شب تاریک گردید؛

نکات ترجمه

«صریم» را هم به معنای «شب تاریک» و هم به معنای «قطع شده» (میوه‌ها چیده شده، یا درختان قطع شده) دانسته‌اند که در این باره در جلسه 483 توضیح داده شد.

حدیث

1) از امیرالمومنین ع روایت شده است که:

خداوند عز و جل به حضرت داوود وحی کرد: داوود! تو می‌خواهی و من می‌خواهم؛ و جز آنچه من بخواهم رخ نمی‌دهد؛ پس اگر تسلیم آنچه من می‌خواهم شدی، به تو آنچه می‌خواهی می‌دهم؛ و اگر تسلیم آنچه می‌خواهم نشدی، تو را در آنچه می‌خواهی به زحمت می‌اندازم، سپس [باز هم] جز آنچه من می‌خواهم رخ نخواهد داد.

التوحید (للصدوق)، ص337

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَمْدَانِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِی صَفِیَّةَ عَنْ سَعْدٍ الْخَفَّافِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع:

أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ ع: یَا دَاوُدُ تُرِیدُ وَ أُرِیدُ وَ لَا یَکُونُ إِلَّا مَا أُرِیدُ فَإِنْ أَسْلَمْتَ لِمَا أُرِیدُ أَعْطَیْتُکَ مَا تُرِیدُ وَ إِنْ لَمْ تُسْلِمْ لِمَا أُرِیدُ أَتْعَبْتُکَ فِیمَا تُرِیدُ ثُمَّ لَا یَکُونُ إِلَّا مَا أُرِیدُ.[1]

تدبر

1) «فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ»

الف. قبلا بیان شد که «صرم» به معنای «قطع کردن» است (نکات ترجمه، جلسه483).

 اما مقصود از «صریم» (آن باغ همچون «صریم» شد) چیست؟

الف. یعنی همچون شب؛ و از این جهت به شب و روز «صریم» گویند که همدیگر را قطع می‌کنند. (ابن‌عباس، به نقل مجمع البیان، ج‏10، ص506) یعنی چون باغ سوخت و ذغال شد همانند شب سیاه شد.

ب. به معنای این است که «میوه‌هایش چیده شده» یعنی باغشان به وضعی درآمد که همچون باغی شده که میوه‌هایش را چیده باشند و دیگر میوه‌ای نداشته باشد. (جبائی، به نقل مجمع البیان، ج‏10، ص506)

ج. به معنای چیزی است که «خیر و خوبی از آن قطع شده باشد» و دیگر نفعی در آن نباشد. (حسن، به نقل مجمع البیان، ج‏10، ص506)

د. «صریم» به معنای «تل ریگی است که از ریگزار جدا شده باشد» (مورج، به نقل مجمع البیان، ج‏10، ص506) و به منطقه ریگزاری در یمن گفته می‌شود که گیاهی در آن نمی‌روید (ابن‌عباس، به نقل البحر المحیط، 10، ص242)

ه. در اصطلاح قبیله خزیمه، «صریم» به معنای «خاکستر سیاه» است، یعنی باغ‌شان همچون خاکستر سیاه - که دیگر چیزی در آن نمی‌روید - تبدیل شد. (ابن‌عباس، به نقل مجمع البیان، ج‏10، ص506؛ البحر المحیط، 10، ص242)

و. ...

2)‌ «إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّها مُصْبِحین‏ ... فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ»

صاحبان باغ می‌خواستند همه میوه‌های باغ را بچینند و به کسی ندهند؛ خدا همه آن باغ را به صورت «چیده شده» و بی‌ثمر درآورد و نگذاشت به خود آنها هم برسد:

کسی که بخواهد نعمتی را از دیگران دریغ کند، پیش از همه، آن نعمت از خودش رویگردان می‌شود.

آنها فقرا را محروم کردند، پس خودشان محروم شدند. (تفسیر نور، ج10، ص180)

3) «إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّها مُصْبِحین‏ ... فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ»

تدبیر انسان در برابر تدبیر خدا رنگ می‌بازد: آنها تصمیمی گرفتند و خداوند تصمیم دیگری برایشان گرفت. (تفسیر نور، ج10، ص180)

پس عاقل کسی است که خود را با تدبیر و خواست و دستور الهی هماهنگ کند. (حدیث1)

افکن این تدبیر خود را پیش دوست

گرچه تدبیرت هم از تدبیر اوست

http://ganjoor.net/moulavi/masnavi/daftar2/sh24/

4) «لَیَصْرِمُنَّها مُصْبِحین‏ ... فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ»

کامیابی انسان لزوما در گروی محاسبات او نیست. آنها با قاطعیت فراوان [«لیصرمن» هم لام تاکید دارد هم نون مشدد برای تاکید] حساب دیگری کردند و نتیجه چیز دیگری شد. (تفسیر نور، ج10، ص180)

5) «فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ»

ثروتی که محرومان از آن بهره‌مند نشوند، نبودنش بهتر است. (تفسیر نور، ج10، ص181)

6) «وَ لا یَسْتَثْنُون‏ ... فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ»

حرض و بخل، سبب زیادت سرمایه و کامیابی نمی‌شود. (تفسیر نور، ج10، ص181)

---

[1] . در روایتی این واقعه عذاب شبانه در روز چهارشنبه دانسته شده است: حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ جَبَلَةَ الْوَاعِظُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا ع قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ ع قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع بِالْکُوفَةِ فِی الْجَامِعِ إِذْ قَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ فَقَال‏ ...ثُمَّ قَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ آخَرُ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنْ یَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ وَ تَطَیُّرِنَا مِنْهُ وَ ثِقْلِهِ وَ أَیُّ أَرْبِعَاءَ هُوَ قَالَ آخِرُ أَرْبِعَاءَ فِی الشَّهْرِ وَ هُوَ الْمُحَاقُ وَ فِیهِ قَتَلَ قَابِیلُ هَابِیلَ أَخَاهُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُلْقِیَ إِبْرَاهِیمُ مِنَ النَّارِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَضَعُوهُ فِی الْمَنْجَنِیقِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ غَرَّقَ اللَّهُ تَعَالَى فِرْعَوْنَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ جَعَلَ اللَّهُ عالِیَها سافِلَها وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَرْسَلَ اللَّهُ تَعَالَى الرِّیحَ عَلَى قَوْمِ عَادٍ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَى نُمْرُودَ الْبَقَّةَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ طَلَبَ فِرْعَوْنُ مُوسَى لِیَقْتُلَهُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خَرَّ عَلَیْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَمَرَ فِرْعَوْنُ بِذَبْحِ الْغِلْمَانِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خُرِّبَ بَیْتُ الْمَقْدِسِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُحْرِقَ مَسْجِدُ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ بِإِصْطَخْرَ مِنْ کُورَةِ فَارِسَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ قُتِلَ یَحْیَى بْنُ زَکَرِیَّا وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَظَلَّ قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَوَّلُ الْعَذَابِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خَسَفَ اللَّهُ بِقَارُونَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ ابْتُلِیَ أَیُّوبُ بِذَهَابِ مَالِهِ وَ وُلْدِهِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُدْخِلَ یُوسُفُ السِّجْنَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى أَنَّا دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ أَجْمَعِینَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ عُقِرَتِ النَّاقَةُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءَ مَطَرَ عَلَیْهِمْ حِجَارَةٌ مِنْ‏ سِجِّیلٍ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ شُجَّ وَجْهُ النَّبِیِّ ص وَ کُسِرَتْ رَبَاعِیَتُهُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَخَذَتِ الْعَمَالِیقُ التَّابُوت‏ (علل الشرائع، ج‏2، ص597)