یک آیه در روز

بسم الله الرحمن الرحیم

398) سوره قیامت (75) آیه 40 

أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلی‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتی

ترجمه

آیا آن [که چنین کرد] توانا نیست بر آنکه مردگان را زنده کند؟!

حدیث

1) روایت شده است که وقتی این آیه نازل شد که «آیا آن [که چنین کرد] توانا نیست بر آنکه مردگان را زنده کند؟!» پیامبر اکرم ص فرمود: خدایا تو منزهی ، بله، [تواناست].

این مضمون از بسیاری از امامان[1] هم روایت شده است؛ و بسیاری از صحابه[2] نیز این را از پیامبر ص روایت کرده‌اند..

مجمع البیان، ج‏10، ص608

عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ «أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلى‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتى»‏ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بَلَى.

2) از سوالاتی که زندیقی (= کافری) از امام صادق ع پرسید این بود که: برانگیختن [در معاد] چگونه ممکن است در حالی که بدن پوسیده و اعضایش متفرق شده است، عضوی در سرزمینی افتاده و درندگان آن را می‌خورند و عضوی دیگر در جایی دیگر و حشرات آن را می‌پوسانند؛ و عضوی هم خاکی شده که با آن گِل درست کرده و دیوار ساخته‌اند؟

امام صادق ع فرمود: همانا کسی که او را از وضعیتی که چیزی نبود ایجاد کرد و بدون هیچ نمونه‌ای که از پیش در کار باشد، صورت بخشید، تواناست که آن را برگرداند همان گونه که آغازش کرده بود.

الإحتجاج (للطبرسی)، ج‏2، ص350

وَ مِنْ سُؤَالِ الزِّنْدِیقِ الَّذِی سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مَسَائِلَ کَثِیرَةٍ أَنَّهُ قَال‏:

... وَ أَنَّى لَهُ بِالْبَعْثِ وَ الْبَدَنُ قَدْ بَلِیَ وَ الْأَعْضَاءُ قَدْ تَفَرَّقَتْ فَعُضْوٌ بِبَلْدَةٍ یَأْکُلُهَا سِبَاعُهَا وَ عُضْوٌ بِأُخْرَى تُمَزِّقُهُ هَوَامُّهَا وَ عُضْوٌ صَارَ تُرَاباً بُنِیَ بِهِ مَعَ الطِّینِ حَائِطٌ-؟ قَالَ ع إِنَّ الَّذِی أَنْشَأَهُ مِنْ غَیْرِ شَیْ‏ءٍ وَ صَوَّرَهُ عَلَى غَیْرِ مِثَالٍ کَانَ سَبَقَ إِلَیْهِ قَادِرٌ أَنْ یُعِیدَهُ کَمَا بَدَأَه‏.[3]

توجه

اغلب احادیث و تدبرهای جلسات 170 و 310 و 311 به این آیه هم مرتبط می‌باشد، بویژه تدبر7 جلسه310، که در اینجا مجددا تکرار نمی‌شود.

http://yekaye.ir/ya-seen-036-79/

http://yekaye.ir/al-hajj-22-5/

http://yekaye.ir/al-hajj-22-6/

تدبر

1) «أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلی‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتی»

این آیه استدلالی است بر وقوع معاد بر اساس استناد به قدرت خدا:

با توجه به سوابقی که انسان در خود می‌بیند، شواهدی بر این قدرت آورد؛ تا انسان نتیجه بگیرد این خدایی که از نطفه‌ای ناچیز، انسانی کامل پدید آورد، حتما و به طریق اولی، می‌تواند همین انسان مرده را دوباره زنده کند. (حدیث2؛ و نیز المیزان، ج20، ص115)

2) «أَ لَیْسَ ذلِکَ ...»

شروع این سوره با سوگند به قیامت و سوگند به نفس ملامتگر (وجدان) بود و مواخذه انسان که چرا می‌پندارد که وقتی استخوانهایش پوسید دوباره زنده نمی‌شود.

 پایان سوره هم بعد از اینکه تطوراتی که بر انسان گذشته را هشدار داد، می‌پرسد آیا چنین خدایی نمی‌تواند مرده را زنده کند؟ یعنی همان وجدان ما را مخاطب قرار می‌دهد که احیای خود در روز قیامت را جدی بگیرد.

ثمره تربیتی

نیاز نیست که همواره مطلب را مستقیما به مخاطب گفت؛ گاهی اصل مطلب واضح است و فقط باید با یک سوال، وجدان او را بیدار نمود تا خودش اذعان کند.

3) «أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلی‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتی»

آیا این خدایی که از نطفه‌ای ناچیز، انسانی کامل پدید آورد، نمی‌تواند همین انسان مرده را دوباره زنده کند؟

همه می‌دانیم که می‌تواند؛ اما یا مرتب تردید می‌کنیم، ویا این دانسته‌مان را جدی نمی‌گیریم؟

واقعا اگر کسی زندگی بعد از مرگ را جدی بگیرد، آیا روال زندگی‌اش این گونه خواهد بود که ما زندگی می‌کنیم؟

این را در کانال نگذاشتم

4) «أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلی‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتی»

درباره اینکه چرا از تعبیر «ألیس» استفاده شد و جمله را به صورت استفهام انکاری (و نه اخباری) ‌مطرح کرد، احتمالی بیان شد (تدبر2)، اما سوالات دیگری هم می‌توان پرسید که فعلا پاسخی برایشان ندارم:

چرا برای اشاره به خدا از تعبیر «ذلک: آن» استفاده کرد، نه از تعبیر «هو: او»؟

چرا حرف «بـ» را افزود، احتمالا برای تاکید؛ اما چرا از اسم فاعل (قادر) استفاده کرد و نه فعل (یقدر)؟

چرا به صورت «علی أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتی» آورد و نفرمود «علی احیاء الموتی»؟

---

[1] . در مجمع‌البیان، در ادامه آمده است: «وَ هُوَ الْمَرْوِیُّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏» و در عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص183 هم درباره امام رضا ع آمده است:

حَدَّثَنَا تَمِیمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ الْقُرَشِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ سَمِعْتُ رَجَاءَ بْنَ أَبِی الضَّحَّاکِ یَقُولُ بَعَثَنِی الْمَأْمُونُ فِی إِشْخَاصِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى ع مِنَ الْمَدِینَة...کَانَ إِذَا قَرَأَ لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ قَالَ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنْهَا: سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ بلی.

[2] . در الدر المنثور، ج‏6، ص296 این روایات از صحابه نقل شده است:

و أخرج عبد بن حمید و ابن الأنباری فی المصاحف عن صالح أبى الخلیل قال کان النبی صلى الله علیه و سلم إذا قرأ هذه الآیة أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلى‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتى‏ قال رسول الله صلى الله علیه و سلم سبحان ربى و بلى

و أخرج ابن مردویه عن أبى هریرة ان رسول الله صلى الله علیه و سلم کان إذا قرأ أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلى‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتى‏ قال سبحانک اللهم و بلى

و أخرج البخاری فی تاریخه عن أبى امامة قال صلیت مع رسول الله صلى الله علیه و سلم بعد حجته فکان یکثر من قراءة لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ فإذا قال أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلى‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتى‏ سمعته یقول بلى و أنا على ذلک من الشاهدین

و أخرج عبد بن حمید و أبو داود و البیهقی فی سننه عن موسى بن أبى عائشة قال کان رجل یصلى فوق بیته فکان إذا قرأ أَ لَیْسَ ذلِکَ بِقادِرٍ عَلى‏ أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتى‏ قال سبحانک فبلى فسألوه عن ذلک فقال سمعته من رسول الله صلى الله علیه و سلم

[3] . این حدیث به صورت کاملتر و مفصلتر در جلسه 170، حدیث2 گذشت http://yekaye.ir/ya-seen-036-79/