سفارش تبلیغ
صبا ویژن

326) سوره حج (22) آیه 21 وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدیدٍ

بسم الله الرحمن الرحیم

326) سوره حج (22) آیه 21 

وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدیدٍ

ترجمه

و نصیبشان گرزهایی از آهن است؛

نکات ترجمه

«مَقامِع»

از ماده «قمع» است که به معنای «کتک زدنی که با خوار و ذلیل کردن همراه باشد» به کار می‌رود. [تعبیر «قلع و قمع کردن» که در زبان فارسی نیز رایج شده، به معنای «برکندن و کوبیدن» است.]

«مَقامِع» جمعِ «مِقمَع» است که اسم آلت می‌باشد: ابزاری است برای کوبیدن و خوار و ذلیل کردن (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏9، ص321)، که اگرچه برخی آن را همان «شلاق» (السوط) دانسته‌اند (انوار التنزیل (بیضاوی)، ج4، ص68؛ تفسیر صافی، ج3، ص368) اما با توجه به وصف آن (از آهن بودن) غالبا آن را همان «گُرز» (مجمع‌البیان، ج7،‌ص124) ویا عمود آهنین (تفسیر قمی، ج2، ص80) قلمداد کرده‌اند.

این ماده فقط همین یکبار در قرآن کریم به کار رفته است.

حدیث

1) از رسول خدا ص روایت شده است که درباره آیه «و نصیبشان گرزهایی از آهن است» فرمودند: اگر یکی از گرزها در زمین گذاشته شود و جن و انس جمع شوند نمی‌توانند آن را از زمین بردارند.

مجمع‌البیان، ج7، ص124

روى ابو سعید الخدری قال: قال رسول الله صلى الله علیه و آله: «وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدِیدٍ» لو وضع مقمع من حدید فی الأرض ثم اجتمع علیه الثقلان ما اقلوه فی الأرض.

2) از امام صادق ع روایت شده است:

روزی سلمان در کوفه از بازار آهنگران عبور می‌کرد؛ جوانی را دید که فریادی کشید و مردم پیرامونش جمع شدند. به سلمان گفتند: ای اباعبدالله [= کنیه سلمان در میان مسلمانان] ، این جوان دچار صرع شده است، ای کاش چیزی در گوشش بخوانی [که شفا یابد]. سلمان به او نزدیک شد، وقتی جوان او را دید به هوش آمد و گفت: اباعبدالله! مطلب آن گونه که این مردم درباره‌ام می‌گویند، نیست؛ بلکه من از کنار این آهنگران عبور می کردم در حالی که با پتک‌هایشان در حال کوبیدن [بر آهن] بودند؛ به یاد آوردم سخن خداوند عز و جل را که فرمود: «و نصیبشان گرزهایی از آهن است» (حج/21) و از ترس از عقاب خداوند متعال، عقل از سرم پرید.

سلمان او را به برادری خویش برگزید و در دلش شیرینی «محبت فی الله» نسبت به او را راه داد و همواره با او بود تا زمانی که آن جوان مریض شد و سلمان نزدش آمد و بالای سرش نشست در حالی که در شُرُفِ جان دادن بود؛ گفت: ای ملک الموت! با برادرم رفاقت و مدارا کن!

[ملک الموت] گفت: ای اباعبدالله! من با هر مومنی رفیقم.

الأمالی (للمفید)، ص136

قَالَ أَخْبَرَنِی أَبُو الْقَاسِمِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

مَرَّ سَلْمَانُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ عَلَى الْحَدَّادِینَ بِالْکُوفَةِ فَرَأَى شَابّاً صَعِقَ وَ النَّاسُ قَدِ اجْتَمَعُوا حَوْلَهُ فَقَالُوا لَهُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ هَذَا الشَّابُّ قَدْ صُرِعَ فَلَوْ قَرَأْتَ فِی أُذُنِهِ قَالَ فَدَنَا مِنْهُ سَلْمَانُ فَلَمَّا رَآهُ الشَّابُّ أَفَاقَ وَ قَالَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَیْسَ بِی مَا یَقُولُ هَؤُلَاءِ الْقَوْمُ وَ لَکِنِّی مَرَرْتُ بِهَؤُلَاءِ الْحَدَّادِینَ وَ هُمْ یَضْرِبُونَ بِالْمِرْزَبَاتِ فَذَکَرْتُ قَوْلَهُ تَعَالَى «وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدِیدٍ» فَذَهَبَ عَقْلِی خَوْفاً مِنْ عِقَابِ اللَّهِ تَعَالَى فَاتَّخَذَهُ سَلْمَانُ أَخاً وَ دَخَلَ قَلْبَهُ حَلَاوَةُ مَحَبَّتِهِ فِی اللَّهِ تَعَالَى فَلَمْ یَزَلْ مَعَهُ حَتَّى مَرِضَ الشَّابُّ فَجَاءَهُ سَلْمَانُ فَجَلَسَ عِنْدَ رَأْسِهِ وَ هُوَ یَجُودُ بِنَفْسِهِ فَقَالَ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ ارْفُقْ بِأَخِی

فَقَالَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ إِنِّی بِکُلِّ مُؤْمِنٍ رَفِیقٌ.

3) از امام باقر ع روایتی طولانی نقل شده است که وضعیت کافر حقیقی از لحظه مرگ تا عالم قبر و ورود در محشر و نهایتا ورود در جهنم را توضیح می‌دهند. بدینجا می‌رسند که:

... سپس ضربه‌ای بر سرش زده می‌شود که [به اندازه] هفتاد هزار سال سقوط می‌کند تا به چشمه‌ای می‌رسد که بدان «آنیة» گویند، خداوند متعال می‌فرماید: «‌از چشمه آنیة می‌نوشد» (غاشیه/5) و آن چشمه‌ای است که حرارت و توان پختن‌اش به نهایت رسیده است و خداوند از وقتی که جهنم را آفریده، در آتش آن دمیده است؛ هر وادی‌ای از وادی‌های آتش، به خواب می‌رود ولی این چشمه از شدت حرارتش نمی‌خوابد؛ فرشتگان می‌گویند: ای جماعت شقاوت‌پیشه، نزدیک آیید و از این بنوشید؛ و چون از آن روی گردانند، فرشتگان با گرزها بر آنان زنند و بدانان گفته شود: «آتش سوزان را بچشید؛ این به سبب آن چیزی است که خودتان از پیش فرستادید و خداوند اصلا به بندگان ظلم نمی‌کند.» (انفال/50-51) سپس جامی از آهن می‌آورند که در آن جرعه‌ای از چشمه «آنیة» است پس چون [آن جام] بدانها نزدیک شود لبهایشان چروکیده و منقبض می‌شود و گوشت صورت‌شان از هم باز و پراکنده می‌گردد؛ و چون از آن بنوشند و در درونشان قرار گیرد، «با آن، آنچه در اندرون‌شان است و پوست‌ها، گداخته می‌گردد» (حج/20) سپس بر سرش ضربه‌ای زنند که هفتاد هزار سال سقوط کند، تا در «سعیر» (= آتش شعله‌ور) قرار گیرد، پس چون در آن قرار گیرد، صورتهایشان شعله‌ور گردد؛ آنگاه است که چشمانشان از شدت دمیدن آن، پوشیده شود؛ سپس ...

[تذکر: اگر باور این عذابها برایتان سخت است، مطلب ارائه شده در (جلسه325، تدبر1) را مطالعه کنید.]

الإختصاص، ص363

سَعِیدُ بْنُ جَنَاحٍ قَالَ حَدَّثَنِی عَوْفُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَزْدِیُّ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:

إِذَا أَرَادَ اللَّهُ قَبْضَ رُوحِ الْکَافِر...

 ثُمَّ یَضْرِبُ عَلَى رَأْسِهِ ضَرْبَةً فَیَهْوِی سَبْعِینَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّى یَنْتَهِیَ إِلَى عَیْنٍ یُقَالُ لَهَا آنِیَةٌ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى تُسْقى‏ مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ وَ هِیَ عَیْنٌ یَنْتَهِی حَرُّهَا وَ طَبْخُهَا وَ أُوقِدَ عَلَیْهَا مُذْ خَلَقَ اللَّهُ جَهَنَّمَ کُلُّ أَوْدِیَةِ النَّارِ تَنَامُ وَ تِلْکَ الْعَیْنُ لَا تَنَامُ مِنْ حَرِّهَا وَ تَقُولُ الْمَلَائِکَةُ یَا مَعْشَرَ الْأَشْقِیَاءِ ادْنُوا فَاشْرَبُوا مِنْهَا فَإِذَا أَعْرَضُوا عَنْهَا ضَرَبَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ بِالْمَقَامِعِ وَ قِیلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِیقِ ذلِکَ بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ لَیْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ قَالَ ثُمَّ یُؤْتَوْنَ بِکَأْسٍ مِنْ حَدِیدٍ فِیهِ شَرْبَةٌ مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ فَإِذَا أُدْنِیَ مِنْهُمْ تَقَلَّصَتْ شِفَاهُهُمْ وَ انْتَثَرَتْ لُحُومُ وُجُوهِهِمْ فَإِذَا شَرِبُوا مِنْهَا وَ صَارَ فِی أَجْوَافِهِمْ یُصْهَرُ بِهِ ما فِی بُطُونِهِمْ وَ الْجُلُودُ ثُمَّ یُضْرَبُ عَلَى رَأْسِهِ ضَرْبَةٌ فَیَهْوِی سَبْعِینَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّى یُوَاقِعَ السَّعِیرَ فَإِذَا وَاقَعَهَا سُعِّرَتْ فِی وُجُوهِهِمْ فَعِنْدَ ذَلِکَ غُشِیَتْ أَبْصَارُهُمْ مِنْ نَفْحِهَا ثُم‏ ...

تدبر

1) «وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدیدٍ»

گرز آهنین علی القاعده برای کوبیدن است.

و ‎ اگر با چنین گرزی برسر کسی بکوبند چه خواهد شد؟!

اما چرا چنین عذابی؟

الف. قیامت عرصه جلوه حق و نیست و نابود شدن باطلهاست. کسی که تمام وجودش را باطل فراگرفته چاره ای برایش نمی ماند جز آنکه وجودش را در هم بکوبند.

ب. در نکات ترجمه بیان شد که قمع ضربه ای است که شخص را خوار و ذلیل می کند. کافر که در مقابل خدا گردن فرازی می کند در حقیقت این تکبرش نشان دهنده شدت ذلت و خواری اوست و لذا برای خود مقامعی آماده کرده است.

ج. ...

 

نکته زیر را چون مطمئنن نبودم در کانال نگذاشتم

2) «وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدیدٍ»

برخی گفته اند «مقمع» آن چکشی است که فیلبان بر سر فیل می کوبد تا او را تحت کنترل درآورد (الجامع لاحکام القرآن (قرطبی) ج13، ص27)

بدین سان شاید آیه اشاره ای است به شدت سرکشی آنها در دنیا، که حقیقتش نه آزادی، بلکه اسارتی تحقیرآمیز بوده است.

 یعنی کسی که عمری به خیال خود آزاد بود و نفس سرکش وی او را هرجا می برد، الان می فهمد که حقیقتا آن وضعیتی که داشته آزادی نبوده، بلکه وجودش و همه امکانات عظیمش همچون فیلی بوده است که علیرغم توانایی عظیمش، تحت چکش یک عامل بیرونی، بی‌آنکه اراده خودش نقشی داشته باشد، به این سو و آن سو رانده می‌شود.