سفارش تبلیغ
صبا ویژن

192) سوره انفطار (82) آیه 12 یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ

بسم الله الرحمن الرحیم

192) سوره انفطار (82) آیه 12 

یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ

ترجمه

که می‌دانند آنچه می‌کنید.

نکات نحوی[1]

این جمله با توجه به اینکه بعد از نکره آمده، صفت سوم برای «حافظین» محسوب می‌شود و اغلب هم چنین در نظر گرفته‌اند (إعراب القرآن، ج‏5، ص106؛ الجدول فی إعراب القرآن، ج‏30، ص263؛ إعراب القرآن و بیانه، ج‏10، ص40) اما برخی این جمله را «حال» دانسته‌اند (إعراب القرآن الکریم، ج‏3، ص41)

حدیث

1) زندیق (=کافر)ی نزد امام صادق ع آمد و سوال و جوابهایی رد و بدل شد. از جمله اینکه:

پرسید: علت این چیست که فرشتگانی را بر بندگانش مامور کرد که کارهای خوب و بد آنها را می نویسند، در حالی که خداوند سرّ و مخفی‌تر از آن را می‌داند؟

فرمود: تا بندگان را به عبودیت نزدیکتر گرداند و  آنها [= فرشتگان] را شاهدانی بر خلایق قرار دهد تا بندگان نسبت به اطاعت خدا مراقبت و مواظبت بیشتری داشته باشند و نسبت به معصیت او خودداری‌شان شدیدتر شود؛ و چه بسیار بنده‌ای که تصمیم به معصیتی می‌گیرد پس جایگاه این دو فرشته را در نظر می‌آورد و مراعات آنها را می‌کند و خویشتن‌داری می‌ورزد و با خود می‌گوید پروردگاریم و فرشتگانی که بر گماشته‌شده‌اند می‌بییند و بعدا شهادت خواهند داد...

الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی)، ج‏2، ص349

رُوِیَ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ أَنَّهُ قَالَ: مِنْ سُؤَالِ الزِّنْدِیقِ الَّذِی أَتَى أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع‏ ...

قَالَ فَمَا عِلَّةُ الْمَلَائِکَةِ الْمُوَکَّلِینَ بِعِبَادِهِ یَکْتُبُونَ عَلَیْهِمْ وَ لَهُمْ وَ اللَّهُ عَالِمُ السِّرِّ وَ مَا هُوَ أَخْفَى؟

قَالَ اسْتَعْبَدَهُمْ بِذَلِکَ وَ جَعَلَهُمْ شُهُوداً عَلَى خَلْقِهِ لِیَکُونَ الْعِبَادُ لِمُلَازَمَتِهِمْ إِیَّاهُمْ أَشَدَّ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ مُوَاظَبَةً- وَ عَنْ مَعْصِیَتِهِ أَشَدَّ انْقِبَاضاً وَ کَمْ مِنْ عَبْدٍ یَهُمُّ بِمَعْصِیَتِهِ فَذَکَرَ مَکَانَهُمَا فَارْعَوَى وَ کَفَّ فَیَقُولُ رَبِّی یَرَانِی وَ حَفَظَتِی عَلَیَّ بِذَلِکَ تَشْهَدُ...[2]

2) امیرالمومنین ع در خطبه‌ای فرمودند:

بندگان خدا! هشدار از روزی که در آن اعمال را وارسی کنند، تشویش و اضطراب در آن فراوان، و کودکان در آن پیر گردند.

بندگان خدا! بدانید که از خودتان بر شما رصد می‌شود و از جوارح و اعضایتان شما را زیر نظر می‌گیرند و حافظان راست و درستی اعمال شما را و شماره نَفَس‌هایتان را حفظ می‌کنند؛ نه شبى سیاه شما را از آنان مى‏پوشاند، و نه درى استوار پنهان کردنتان تواند. بدرستی که فردا به امروز نزدیک است. امروز با آنچه در آن است مى‏رود، و فردا مى‏آید و بدان مى‏رسد...

نهج‌البلاغه، خطبه157

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع

... عِبَادَ اللَّهِ احْذَرُوا یَوْماً تُفْحَصُ فِیهِ الْأَعْمَالُ وَ یَکْثُرُ فِیهِ الزِّلْزَالُ وَ تَشِیبُ فِیهِ الْأَطْفَالُ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ عَلَیْکُمْ رَصَداً مِنْ أَنْفُسِکُمْ وَ عُیُوناً مِنْ جَوَارِحِکُمْ وَ حُفَّاظَ صِدْقٍ یَحْفَظُونَ أَعْمَالَکُمْ وَ عَدَدَ أَنْفَاسِکُمْ لَا تَسْتُرُکُمْ مِنْهُمْ ظُلْمَةُ لَیْلٍ دَاجٍ وَ لَا یُکِنُّکُمْ مِنْهُمْ بَابٌ ذُو رِتَاج‏ وَ إِنَّ غَداً مِنَ الْیَوْمِ قَرِیبٌ یَذْهَبُ الْیَوْمُ بِمَا فِیهِ وَ یَجِی‏ءُ الْغَدُ لَاحِقاً بِه‏ ...[3]

تدبر

1) «یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ»:

ما هر کاری کنیم، عده‌ای بزرگوار (کرام) هستند که ما را می‌بینند و از کارمان آگاهند. قبلا اشاره شد که چنین تعبیری هم انذار و ترساندن گناهکاران را در دل خود دارد و هم لطف و عنایت به مومنان را. (جلسه191، تدبر3) جنبه انذارگونه‌اش واضح است (حدیث1)، اما جنبه لطف و عنایتش این است که:

از باب جلوگیری از ریا، توصیه شده که کار خوب را طوری انجام دهید که کسی نفهمد. در عین حال، انسان دلش می‌خواهد اگر کار خوبی کرد، دیگران هم باخبر شوند. پس ما هرچقدر هم کار خوبمان را مخفی کنیم بزرگوارانی هستند که ما را می‌بینند و از کارمان مطلع می‌شوند و به خاطر کار خوبمان از ما خوششان می‌آید (جلسه190، حدیث1؛ و جلسه 191، حدیث4)؛ و حُسنش در این است که انجام کار جلوی آنها و حتی از باب خوشایند و تشویق آنها، ریا محسوب نمی‌شود.

2) اینکه خداوند فرشتگانی هم مامور کرده تا همواره همراه ما باشند و اعمال ما را ثبت کنند و روز قیامت شهادت دهند، هم بر عظمت و کرامت انسان دلالت دارد و هم بر قصور و ضعف معرفتی وی!

اینکه برخی افراد کریم، آن هم نه انسان، بلکه فرشتگانی که معصوم و عاری از هر گناه و خطایی هستند، تنها کارشان این باشد که همواره همراه و مراقب ما باشند، نشان می‌دهد که ما چقدر ارزشمندیم! (همیشه اهمیت مراقبان و محافظان کمتر از اهمیت کسی است که از او محافظت می‌شود)

در عین حال، به قول قُشیری (از عرفای قرن 5)، این آیه نشان‌دهنده قصور انسانها از توجه به خداست، چرا که اگر کسی حضور در محضر خداوند و حشمت و جلال او را درک کند، این برایش در مقام گناه بسیار بازدارنده‌تر و بیشتر موجب شرمندگی است تا اینکه فرشتگانی در کنار او باشند. (لطایف الإشارات، ج‏3، ص698) یعنی ما از افراد بزرگوار شرم می‌کنیم، اما از خود خدا شرم نمی‌کنیم!



[1] . در کانال نگذاشتم.

[2] . وَ إِنَّ اللَّهَ بِرَأْفَتِهِ وَ لُطْفِهِ أَیْضاً وَکَّلَهُمْ بِعِبَادِهِ یَذُبُّونَ عَنْهُمْ مَرَدَةَ الشَّیْطَانِ وَ هَوَامَّ الْأَرْضِ وَ آفَاتٍ کَثِیرَةً مِنْ حَیْثُ لَا یَرَوْنَ بِإِذْنِ اللَّهِ إِلَى أَنْ یَجِی‏ءَ أَمْرُ اللَّهِ

[3] . نهج البلاغه، خطبه183

... وَ أَوْصَاکُمْ بِالتَّقْوَى وَ جَعَلَهَا مُنْتَهَى رِضَاهُ وَ حَاجَتَهُ مِنْ خَلْقِه‏ فَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی أَنْتُمْ بِعَیْنِهِ وَ نَوَاصِیکُمْ بِیَدِهِ وَ تَقَلُّبُکُمْ فِی قَبْضَتِهِ إِنْ أَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ وَ إِنْ أَعْلَنْتُمْ کَتَبَهُ وَ قَدْ وَکَّلَ بِذَلِکَ حَفَظَةً کِرَاماً لَا یُسْقِطُونَ حَقّاً وَ لَا یُثْبِتُونَ بَاطِلا ...