یک آیه در روز

بسم الله الرحمن الرحیم

417) سوره انبیاء (21) آیه 110

إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ یَعْلَمُ ما تَکْتُمُونَ

ترجمه

بدرستی که او می‌داند آنچه آشکار است از سخن، و می‌داند آنچه را که پنهان می‌دارید.

حدیث

1) امیرالمومنین ع در فرازی از یکی از خطبه‌هایشان می‌فرمایند:

همانا بر خداوند سبحان و متعال مخفی نیست آنچه که بندگان در شب و روزشان انجام می‌دهند، دقیقا از آنها خبر دارد و علمش بدانها احاطه دارد؛

اعضای [بدن‌تان] شهود اوست؛ و جوارح‌تان لشکریان او؛ و ضمیر و باطن‌تان، جاسوسان او؛ و خلوت شما، عیان اوست.

نهج البلاغه، خطبه199

قال امیرالمؤمنین ع

إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَا یَخْفَى عَلَیْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ فِی لَیْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً أَعْضَاؤُکُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُکُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُکُمْ عُیُونُهُ وَ خَلَوَاتُکُمْ عِیَانُه‏.

2) از امام باقر ع روایت شده است:

خداوند - عز و جل- بود و چیزی غیر او نبود؛ و همواره عالِم بوده است به آنچه می‌باشد؛ علم او به هر چیزی قبل از وجودش، همانند علم او بدان چیز است بعد از وجودش.

الکافی، ج‏1، ص107

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ:

کَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا شَیْ‏ءَ غَیْرُهُ وَ لَمْ یَزَلْ عَالِماً بِمَا یَکُونُ فَعِلْمُهُ بِهِ قَبْلَ کَوْنِهِ کَعِلْمِهِ بِهِ بَعْدَ کَوْنِهِ.

تدبر

1) «إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ یَعْلَمُ ما تَکْتُمُونَ»

خداوند هم سخنی را که آشکار گفته می‌شود، می‌داند و هم آنچه را که مخفی می‌کنند. اگر توجه کنیم که این آیه در ادامه تهدید کسانی بود که از تسلیم شدن در برابر حقیقت رویگردان شده بودند، شاید بتوان نتیجه گرفت که در این آیه دو گروه از کسانی که در مقابل خدا می‌ایستند و از حق رویگردان می‌شوند، مد نظر است: کافران و مشرکان، که صریحا سخن کفرآمیز می‌گویند؛ و منافقان، که آن کفر را در درون خود مخفی می‌کنند.

2) «إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ یَعْلَمُ ما تَکْتُمُونَ»

در آیه قبل در مورد کسانی که از حق رویگردان شده‌اند، فرمود که من نمی‌دانم وعده عذابی که به شما داده شده، دور است یا نزدیک؛ در این آیه می‌فرماید که اما خدا سخن آشکار و اقدامات مخفیانه شما را می‌داند.

از اینجا به دست مى‏آید که منشا نزول عذاب بر کفار، هم آن طعنه‏هایى بوده که در ظاهر به اسلام مى‏زدند، و هم آن نقشه‏هایى که پنهان مى‏داشتند؛ گویى که فرموده: اگر اینان مستحق عذاب شدند به خاطر اظهاراتى است که علیه این دعوت الهى کردند، و آن نقشه‏هایى که پنهان داشتند، پس ایشان را به آن عذاب تهدید کن، و لیکن از آنجایى که تو اطلاعى از ظاهر و باطن آنان ندارى، و نمى‏دانى که جرمشان چقدر استحقاق عذاب دارد، و آیا استحقاق عذاب نزدیک دارند، یا دور، لذا چنین علمى را از خودت نفى کن، و آن را تنها به خداى تعالى ارجاع بده. (المیزان، ج14، ص332؛ ترجمه، ص469)

3) «إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ یَعْلَمُ ما تَکْتُمُونَ»

خداوند هم وضع آشکار ما را می‌داند و هم پنهان‌کاری‌های‌مان را. چرا که تمام اعضاء و جوارح ما هم ماموران اویند (حدیث1)؛ اگر چیزی را مخفی کنیم، از خودمان که نمی‌توانیم مخفی کنیم.

"وقتى خداوند پنهان‏کارى‏ها را مى‏داند، دیگر توطئه و نفاق براى چیست؟" (تفسیر نمونه، ج7، ص510)

4) «إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَ یَعْلَمُ ما تَکْتُمُونَ»

خداوند همه چیز ما را می‌داند. چرا در میان چیزهای مختلف، فقط به «سخن آشکار» و «اموری که پنهان‌کاری می‌کنیم» پرداخت؟

الف. شاید می‌خواهد به دو گروه اصلی مخالفان دین اشاره کند: کفار و منافقان. (تدبر1)

ب. شاید می‌خواهد به مجموعه کارهایی که مخالفان علیه اسلام انجام می‌دهند اشاره کند: موضع‌گیری‌های علنی، و اقدامات پنهانی (تدبر2)

ج. شاید می‌خواهد به آسیب‌زاترین عرصه‌های اخلاقی اشاره کند که اگر به علم خدا در این دو عرصه توجه کنیم، تقریبا عموم مشکلات اخلاقی ما حل است: یکی عرصه زبان و دیگری عرصه مخفی‌کاری

ثمره اخلاقی

دو عرصه در انسان هست که اگر انسان خدا را در آن دو عرصه حاضر و ناظر ببیند، شاید عموم مشکلات اخلاقی وی حل شود:

1. بسیاری از گناهان به زبان و کلام برمی‌گردد، و اگر هر وقت می‌خواهیم سخن بگوییم در نظر آوریم که این سخن در محضر خدای ادا می‌شود که قضاوت روز قیامت به دست اوست، آنگاه آیا دیگر خبری از دروغ، غیبت، تهمت، عیب‌جویی، سخن‌چینی، شایعه‌پراکنی، و ... می‌ماند؟

2. اغلب انسانها در مقابل انسانهای دیگر، غالبا حیا می‌کنند که مرتکب گناه شوند؛ لذا بسیاری از گناهان، گناهان در خلوت و همراه با پنهان‌کاری است؛ اگر هرگاه خواستیم پنهان‌کاری کنیم، یادمان باشد که کسی هست که نمی‌توان از محضرش پنهان شد، آیا دیگر برای ما پنهان و آشکار تفاوتی می‌کند؟ و اگر انسانها در خلوت خویش، گناه نکنند، آیا در علن گناه خواهند کرد؟

د. ...