سفارش تبلیغ
صبا ویژن

826 ) سوره یس (36) آیه 76 فَلا یَحْزُنْکَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْ

 بسم الله الرحمن الرحیم

826 ) سوره یس (36) آیه 76

فَلا یَحْزُنْکَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ

  12 محرم 1440

ترجمه

پس سخن‌شان تو را محزون نسازد؛ قطعاً ما بدانچه که پنهان می‌کنند و آنچه که اظهار می‌دارند علم داریم.

اختلاف قرائت

«یحزنک»

در اغلب قرائات، به صورت «یَحْزُنْکَ» (ماده «حزن« در وزن ثلاثی مجرد) قرائت کرده‌اند؛

اما در قرائت اهل مدینه (نافع) در تمام قرآن (غیر از عبارت «لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ») فعل «یحزن» همواره به صورت «یُحزِن» (ماده «حزن» در باب افعال) قرائت شده است. (مجمع البیان، ج‏2، ص890)[1]

اگرچه از توضیح برخی چنین برمی‌آید که «حزن» و «أحزن» به ترتیب به معنای «ناراحت شد» و «ناراحت کرد» باشد (مجمع البیان، ج‏2، ص890)[2]، اما برخی تفاوت اینها را صرفاً تفاوت دو لهجه و فرهنگ دانسته‌اند که قریش غالبا از تعبیر «یَحزُنُ» استفاده می‌کند اما بنی‌تمیم از تعبیر «یُحزِنُ». (التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏8، ص477؛ معجم القرائات، ج7، ص521)

نکات ادبی

یَحْزُنْکَ

قبلا بیان شد که ماده «حزن» را در اصل به معنای خشونت و شدت در چیزی دانسته‌اند، چنانکه به زمین خشن و ناهموار (الحَزْن) گفته می‌شود و این کلمه وقتی در مورد نفس به کار می‌رود به معنای خشونت و ناملایم بودنی است که در اثر غم و غصه در نفس ایجاد می‌شود و نقطه مقابل «فرح» و «سرور» است.

بسیاری بر این باورند که این کلمه اگر در وزن «حَزِنَ یَحْزَنُ» باشد، آنگاه فعل لازم است (لا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنا، توبه/40؛ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ، حجر/88) و مصدر آن «حَزَن» می‌شود؛ اما اگر در وزن «حَزَنَ» «یَحْزُنُ» باشد، آنگاه فعل متعدی است (قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَیَحْزُنُکَ، انعام/33؛ لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَر، انبیاء/103) مصدر آن «حُزْن» خواهد بود؛

در مقایسه خوف و حزن هم گفته‌اند که خوف مربوط به چیزی است که هنوز رخ نداده و انسان احتمال رخ دادنش را می‌دهد؛ ولی حزن و غم مربوط به چیزی است که رخ داده است و انسان را غمگین کرده است.

جلسه 734  http://yekaye.ir/al-fater-35-34/

یُسِرُّونَ

اصل ماده «سرر» در معنای مخفی کردن و آن بُعد «خالصِ» از هر چیزی به کار می‌رود و  «سرور» به معنای خوشحالی نیز از این جهت سرور گفته‌اند که شخص مسرور خالی از حزن و وضعیت نامطلوب است. (معجم المقاییس اللغة، ج‏3، ص68)

در واقع، اغلب معتقدند که اصل معنا همان «مخفی کردن» است؛ آنگاه معنای «خالص» یا از این باب به کار رفته که «خالصِ» هر چیزی همان حقیقت باطنی و اصلی آن چیز است که از تطورات ظاهری مصون می‌باشد و مخفی و دور از دسترس است و «سرور» هم انبساط خاطر باطنی شخص می‌باشد (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏5، ص104) و یا اینکه به نحو استعاره‌ای برای «خالص» به کار رفته چنانکه می‌گویند فلانی «سرّ» قوم خویش است [یعنی کاملا خالصانه خود را وقف آنها کرده چنانکه اسرارشان را با او در میان می‌گذارند] و به همین ترتیب، «سرور» را نیز از این جهت سرور گفته‌اند که شادمانی‌ای در درون انسان است و انسان در خود آن را می‌پوشاند. (مفردات ألفاظ القرآن، ص405) و «مسرور»‌ اسم مفعول است یعنی «کسی که خوشحال شده، شادمان» (وَ یَنْقَلِبُ إِلى‏ أَهْلِهِ مَسْرُوراً ... إِنَّهُ کانَ فی‏ أَهْلِهِ مَسْرُوراً؛ انشقاق/9 -13)

پس «سِرّ» به معنای «راز» و مطلبی است که انسان آن را پوشیده می‌دارد (یَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى؛‏ طه/7) که جمع آن «أسرار» است (آیه 26 سوره محمد که در قرائت حفص (و اغلب قرائات اهل کوفه) به صورت «وَ اللَّهُ یَعْلَمُ إِسْرارَهُمْ» قرائت می‌شود در بقیه قرائات به صورت «وَ اللَّهُ یَعْلَمُ أَسْرارَهُمْ» قرائت شده است؛ مجمع‌البیان، ج9، ص159) و «سریرة» نیز به همان معنای «سِرّ» است که جمعِ آن «سرائر» می‌شود: «یَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ» (طارق/9)

بدین ترتیب نقطه مقابل «سِرّ» ، «علانیة: امر آشکار» است (یَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ، بقره/77؛ ثُمَّ إِنِّی أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً، نوح/9) و البته چون «سرّاء» از «سرور» گرفته شده و به معنای «خوشی» به کار می‌رود نقطه مقابل آن «ضرّاء: سختی و وضعیت پر از ضرر» می‌باشد: «الَّذینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ» (آل‌عمران/134)

تفاوت «سرّ» با «خفاء» و «مخفی کردن» می‌تواند این باشد که «سر» فقط در اموری که از عرصه حواس مخفی است به کار می‌رود؛ اما «خفا» هرگونه پنهان کردنی است (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏5، ص104) و یا اینکه مخفی کردن حتما در برابر کس خاصی مد نظر است ولو که خود شیء اقتضای مخفی بودن نداشته باشد؛ اما در «سّر» خود شیء‌اقتضای مخفی بودن دارد (همان، ج‏8، ص212)

و تفاوتش با ماده «کنن» (أَکْنَنْتُمْ فی‏ أَنْفُسِکُم، بقره/235؛ یَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَ ما یُعْلِنُونَ، نمل/69) آن است که «اکنان» سِرّ را حفظ و صیانت کردن و به هیچ عنوان افشا نکردن است (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏8، ص212)

از ابوعبیده نقل شده که ظاهرا وی ماده «سرر» را از موادی که بر دو معنای متضاد هم دلالت می‌کنند قلمداد می‌کرده (مانند «قسط» که هم در معنای عدل به کار می‌رود و هم در معنای ظلم) و می‌گفته است که این ماده هم بر «مخفی کردن» و هم بر «آشکار کردن» دلالت دارد و به آیه «وَ أَسَرُّوا النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ» (یونس/54) استشهاد می‌نموده است؛ اما فراء تفسیر وی از این آیه را خطا می‌دانسته (به نقل از معجم المقاییس اللغة، ج‏3، ص67) و خود فراء این آیه را بدین معنا دانسته که رهبران گمراهی هنگامی که عذاب را دیدند پشیمانی خود را از زیردستانشان مخفی کردند (معانی القرآن، ج1، ص469) در مقابل هر دوی اینها راغب اصفهانی در حالی که اصرار دارد که «سرّ» به همان معنای مخفی کردن (و نه اظهار نمودن) است، توضیح داده که اساسا وقتی ماده «سرّ» به باب افعال می‌رود به معنای «در میان گذاشتن سرّ با دیگری» است چنانکه این مطلب در آیه «وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلى‏ بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدیثاً» (تحریم/3) کاملا واضح است [و یا در تعبیر «وَ أَسَرُّوا النَّجْوى» ‏طه/62 و انبیاء/3] و از آنجا که سرّی را با کسی در میان نهادن، مستلزم آشکار کردن آن سرّ نزد آن شخص است، از این جهت معنای اظهار کردن در آن پیدا می‌شود؛ چنانکه در آیه «تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ» (ممتحنة/1) به معنای آن است که این منافقان اهل کتاب را از آن مودتی که مخفیانه نسبت به آنان دارند مطلع کردند و در واقع مودت مخفیانه‌شان نسبت به آنان را برای خود آنان اظهار نمودند. (مفردات ألفاظ القرآن، ص404) و موید نظر ایشان - که در همین «أسرّ» نیز معنای اصلی «مخفی کردن» است - آن است که کاربردِ عبارت «أسَرَّ فی نفسه» به معنای «در درون خود مخفی کردن» می‌باشد (فَیُصْبِحُوا عَلى‏ ما أَسَرُّوا فی‏ أَنْفُسِهِمْ نادِمینَ، مائده/52؛ فَأَسَرَّها یُوسُفُ فی‏ نَفْسِه، یوسف/77)

«سُرُر» (عَلى‏ سُرُرٍ مُتَقابِلینَ؛ حجر/47 و صافات/44) جمع «سریر» است و به معنای جایگاه بلندمرتبه‌ [تخت شاهانه] ای است که محل سرور می‌باشد (مجمع‌البیان، ج6، ص520؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص404) و برخی احتمال داده‌اند وجه تسمیه‌اش این است که چون تخت پادشاهی همواره با فرش‌ها و زینت‌ها «پوشیده» شده است، به آن سریر گفته‌اند. (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏5، ص107)

ماده «سرر» و مشتقات آن جمعاً 44 بار در قرآن کریم به کار رفته است.[3]

یُعْلِنُونَ

ماده «علن» در اصل دلالت بر اظهار نمودن و آشکار کردن و ظهور چیزی دارد (معجم المقاییس اللغة، ج‏4، ص111) و نقطه مقابل «سِرّ» است و غالبا در مورد معانی، و نه اشیای عینی، به کار می‌رود؛ چنانکه خداوند متعال می‌فرماید «أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً» (نوح/9) (مفردات ألفاظ القرآن، ص582)

در واقع، صحیح‌تر آن است که بگوییم که این ماده هم در مقابل «سِرّ» (یَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ، بقره/77 و هود/5 و نحل/23؛ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَةً، رعد/22 و فاطر/29) به کار می‌رود و هم در مقابل ماده «خفی» (یَعْلَمُ ما تُخْفُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ؛ نمل/25) و چون در مقابل «سرّ» است، طبیعی است که در مقابل «اکنان» (سر را با صیانت و دقت حفظ کردن) نیز قرار بگیرد (یَعْلَمُ ما تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَ ما یُعْلِنُونَ، نمل/69) و در واقع «اعلان» هرگونه آشکار کردنی را شامل می‌شود چه آشکار کردن چیزی که به خودی خود اقتضای مخفی ماندن دارد (سِرّ) ، چه آشکار کردن چیزی که بنا دارند آن را پنهان کنند (مخفی) و چه آشکار کردن سرّی که مراقبند که آشکار نشود. (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏8، ص212-213) و برخی «کتمان» را هم یکی دیگر از مقابلات «اعلان» برشمرده‌اند (الفروق فی اللغة، ص281)

پس ویژگی اصلی «اعلان» آشکار کردن امر مخفی است؛ بدین ترتیب تفاوتش با کلمات مشابه معلوم می‌گردد:

«اظهار» مطلقِ آشکار نمودن است، چه از عمد باشد یا غیرعامدانه، و به هر نحوی که باشد؛

«بُدُوّ» آشکار شدن غیرعمدی است؛

«جهر» آشکار کردن کاملا واضح است و غالبا در مورد اصوات به کار می‌رود. (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏8، ص212)

در قرآن کریم، این کلمه تنها یا به صورت مصدرِ ثلاثی مجرد (عَلَنَ یَعْلُنُ «عَلَانِیَة») ویا به صورت فعلِ باب افعال (أعلَنَ یُعلِنُ) و جمعاً 16 بار به کار رفته است.

حدیث

1) از امام صادق ع روایت شده است:

اگر مومنی بر تخته سنگی در میانه دریا باشد، خداوند منافقی را به سراغش می‌فرستد که او را اذیت کند!

التمحیص، ص30

حَدَّثَنِی أَبُو عَلِیٍّ مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامٍ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ وَ عَبْدُ اللَّهِ ابْنَا مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ وَ کَرَّامٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

لَوْ أَنَّ مُؤْمِناً عَلَى لَوْحٍ [فِی الْبَحْرِ][4] لَقَیَّضَ اللَّهُ لَهُ مُنَافِقاً یُؤْذِیه‏.

 

2) از امام صادق ع روایت شده است:

همانا خداوند مونان را در سرای دنیا، هدفِ دشمنانشان قرار داده است.

التمحیص، ص32

عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ:

إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ الْمُؤْمِنِینَ فِی دَارِ الدُّنْیَا غَرَضاً لِعَدُوِّهِمْ[5]

 

3) از امام صادق ع روایت شده است: هیچ مومنی نبوده و نیست و نخواهد بود مگر اینکه همسایه‌ای دارد که او را اذیت می‌کند و اگر مومنی در جزیره‌ای از جزایر دریا باشد خداوند کسی را برمی‌انگیزاند که برود و او را اذیت کند!

الکافی، ج‏2، ص251

سَهْلُ بْنُ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَى بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا کَانَ وَ لَا یَکُونُ وَ لَیْسَ بِکَائِنٍ مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ وَ لَوْ أَنَّ مُؤْمِناً فِی جَزِیرَةٍ مِنْ جَزَائِرِ الْبَحْرِ لَابْتَعَثَ اللَّهُ لَهُ مَنْ یُؤْذِیهِ.[6]

 

4) از امام صادق ع روایت شده است:

بهترین جرعه، آن غیظ و غضبی است که شخص بر آن صبر می‌کند؛ و همانا بزرگی پاداش در گروی بزرگی بلا و مصیبت است؛ و خداوند هیچ قومی را دوست ندارد مگر اینکه آنان را مبتلا می‌سازد.

التمحیص، ص31

عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: نِعْمَ الْجُرْعَةُ الْغَیْظُ لِمَنْ صَبَرَ عَلَیْهَا وَ إِنَّ عَظِیمَ الْأَجْرِ مَعَ عَظِیمِ الْبَلَاءِ وَ مَا أَحَبَّ اللَّهُ قَوْماً إِلَّا ابْتَلَاهُم‏.

 

تدبر

1) «فَلا یَحْزُنْکَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ»

دشمنان دین خدا هر سخنی بگویند و هر طعنه‌ای بزنند، جای ناراحتی ندارد؛

وقتی خداوند از آشکار و پنهانِ آنان آگاه است و آنها هر مکر و حیله‌ای هم داشته باشند باز در پازل الهی بازی می‌کنند، چه جای نگرانی است؟

نکته تخصصی انسان‌شناسی

انسان در دنیا در معرض انواعی از اذیت‌ها و تهدیدهاست؛ و این تهدیدها انسان را بشدت در معرض افسردگی و ناامیدی قرار می‌دهد. راهکاری که دنیای مدرن برای حل این معضل در پیش گرفته، «غفلت» است؛ یعنی با انواع تفریحات و سرگرمی‌های جنسی و مجازی و ...، شخص را از توجه به واقعیاتی که او را در برگرفته غافل کنند؛ و از این رو، آنان که در آن عرصه اندکی با خود می‌اندیشند و شختی‌های زندیگ را مشاهده می‌کنند، به خودکشی روی می‌آورند.

اما کسی که خدا را باور دارد، هیچ اذیت و تهدیدی - جز تهدید ناشی از گناه خود - برایش مهم نیست؛ زیرا می‌داند هر آنچه هرکس آشکارا یا مخفیانه علیه وی انجام می‌دهد، در معرض و منظر خداوند متعالی است که اگر بنده‌اش در مسیر او قدم بردارد، هیچگاه این بنده را رها نخواهد کرد.

اگر خدا نخواهد هیچکس کمترین آسیبی به انسان نمی‌تواند برساند؛ و کسی که این را باور کند، در کمال آسودگی خاطر و بی‌هیچ دغدغه‌ای زندگی خواهد کرد.

 

2) «لا یسْتَطیعُونَ نَصْرَهُمْ ... + فَـ + لا یَحْزُنْکَ قَوْلُهُمْ + إِنَّا نَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ»

کسانی که معبودی غیری خدا برمی‌گزینند، سخن‌شان تو را محزون نسازد؛ چرا که

اولاً صرفاً حرف مفت است چون آن معبودهایشان توان یاریِ آنها را ندارند و آنان در برابر انسان مومنی که به خداوند تکیه دارد، هیچ کاری از دستشان برنمی‌آید!

و ثانیا خداوند از آشکار و نهانشان آگاه است و آنان را به سزای عملشان می‌رساند.

 

3) «فَلا یَحْزُنْکَ ...»

 [هرکسی، حتی] انبیا نیز به تقویت روحیه نیاز دارند و خداوند به آنان دلدارى مى‏دهد. (تفسیر نور، ج‏9، ص562)

 

4)‌ «فَلا یَحْزُنْکَ قَوْلُهُمْ»

هر کس هدف بلند دارد مورد انواع تهاجم قرار مى‏گیرد. (تفسیر نور، ج‏9، ص562)

 

5)‌ «فَلا یَحْزُنْکَ قَوْلُهُمْ»

درباره اینکه مقصود از «قولهم: سخنشان» که موجب ناراحتی پیامبر شده بود و خداوند در این آیه پیامبرش را دلداری می‌دهد کدام سخن آنان است، نظرات متعددی مطرح شده و نیز قابل طرح است (البته بعید نیست همه اینها، و بلکه هر سخنی را که به نحوی بوی تهدید، تمسخر، توهین، و ... نسبت به پیامبر و آنچه باید بدان ایمان بیاورند، بدهد، شامل شود.)

الف. اینکه غیر خدا را به عنوان معبود خویش معرفی می‌کردند و از آنان نصرت می‌خواستند و به خداوند شرک می‌ورزیدند (آیه 74). (المیزان، ج17، ص111)

ب. اینکه پیامبر را تکذیب می‌کردند (مجمع‌البیان، ج8، ص677) و او را شاعر می‌خواندند (آیه69)

ج. اینکه معاد و برپایی قیامت را مسخره و انکار می‌کردند (آیه 48)

د. در برابر دعوت پیامبر به انفاق، ایشان را مسخره می‌کردند و می‌گفتند اگر خداوند بخواهد خوش به فقیران روزی می‌دهد. (آیه 47)

ه. اینکه پیامبر را مسخره می‌کردند و مانع جدی گرفتن سخنان ایشان می‌شدند. (آیه 30)

و ...

 

6) «إِنَّا نَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ»

توجّه به علم و آگاهى خداوند، بهترین وسیله آرامش براى مؤمن و تهدید براى منحرف است. (تفسیر نور، ج‏9، ص562)

 

7)‌ «یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ»

دشمنان دین در پنهان و آشکار توطئه‏ها مى‏کنند. (تفسیر نور، ج‏9، ص562)

 

 


[1] . قرأ نافع فی جمیع القرآن یُحزِن بضم الیاء و کسر الزای إلا قوله «لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ» فإنه فتحها و ضم الزای و قرأ الباقون فی جمیع القرآن بفتح الیاء و ضم الزای (یَحزُن) و قرأ أبو جعفر عکس ما قرأ نافع فإنه فتح الیاء فی جمیع القرآن إلا قوله لا یَحْزُنُهُمُ فإنه ضم الیاء.

[2] . قال أبو علی قال سیبویه تقول فتن الرجل و فتنته و حزن الرجل و حزنته و زعم الخلیل إنک حیث قلت فتنته و حزنته لم ترد أن تقول جعلته حزینا و جعلته فاتنا کما إنک حین تقول أدخلته جعلته داخلا و لکنک أردت أن تقول جعلت فیه حزنا و فتنة کما تقول کحلته جعلت فیه کحلا و دهنته جعلت فیه دهنا فجئت بفعلته على حدة و لم ترد بفعلته هاهنا تغییر قولک حزن و فتن و لو أردت ذلک لقلت أحزنته و أفتنته قال و قال بعض العرب أفتنت الرجل و أحزنته إذا جعلته فاتنا و حزینا فغیروا فعل قال أبو علی فهذا الذی حکیته عن بعض العرب حجة نافع فأما قراءة لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ فیشبه أن یکون اتبع فیه أثرا و أحب الأخذ بالوجهین.

[3] . قبلا در جلسه 268 http://yekaye.ir/al-hegr-15-47/ درباره این ماده توضیح داده شده بود که چون ناقص بود در اینجا تکمیل شد.

[4] . عبارت «فی البحر» در نسخه فعلی التمحیص نیست؛ ولی در نقل مرحوم مجلسی از التمحیص این عبارت وجود دارد (بحار الأنوار، ج‏64، ص240) و نیز در جامع الأخبار(للشعیری)، ص129 و مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص284 نیز با این اضافه موجود است.

[5] . در الکافی، ج‏2، ص250 این مطلب با سندی دیگر آمده و در آن به جای «عدوهم» تعبیر «عدوه» آمده:

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ وَلِیَّهُ فِی الدُّنْیَا غَرَضاً لِعَدُوِّه‏

[6] . این مضمون در همانجا با دو سند دیگر هم آمده است:

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا کَانَ فِیمَا مَضَى وَ لَا فِیمَا بَقِیَ وَ لَا فِیمَا أَنْتُمْ فِیهِ مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ.

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَا کَانَ وَ لَا یَکُونُ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ.