797) سوره یس (36) آیه48 وَ یقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ ک
بسم الله الرحمن الرحیم
797) سوره یس (36) آیه48
وَ یقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ
1 ذیالقعده 1439
ترجمه
و میگویند این وعده کی خواهد بود، اگر واقعا راستگو بودهاید؟!
نکات ادبی
الْوَعْدُ
قبلا بیان شد که ماده «وعد» و کلمه «وعده» به معنی «قرار گذاشتن» در زبان فارسی نیز رایج است. از این ماده، کلمه «وعید» را فقط در مورد «وعده تهدیدآمیز و ناخوشایند» به کار میبرند؛ اما «وعد» را در مورد هرگونه قرار (چه قرار خوب و چه بد) به کار میبرند.
جلسه 282 http://yekaye.ir/al-hegr-15-43/
حدیث
1) از امام حسین ع روایت شده است:
از ما دوازده تن مهدی (هدایت شده الهی) هست: که اولین آنها علی بن ابیطالب ع است و آخرین آنها نهمین نفر از فرزندانم؛ و او همان قائم به حق است که خداوند متعال «زمین را بعد از مرگش به او زنده میکند» (روم/24) و به وسیله اوست که «دین حق را بر کل دین [ها] چیره میسازد هرچند که مشرکان را خوش نیاید» (توبه/33) او را غیبتی است که در آن غیبت عدهای مرتد میشوند [از دین برمیگردند] وبرخی دیگر در آن مدت بر دین ثابت قدم میمانند و مورد اذیت واقع میشوند و بدانان گفته میشود « این وعده کی خواهد بود، اگر راست گفتهاید؟!» (یس/48).
اما همانا کسی در غیبت او بر این اذیت و تکذیب صبوری ورزد به منزله کسی است که در پیش روی رسول الله ص با شمشیر به جهاد برخاسته است.
عیون أخبار الرضا ع، ج1، ص68؛ کفایة الأثر، ص232[1]
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ أَخْبَرَنَا وَکِیعٌ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَلِیطٍ قَالَ قَالَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع:
مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِیّاً أَوَّلُهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِی وَ هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ یُحْیِی اللَّهُ تَعَالَى بِهِ «الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها» وَ یُظْهِرُ بِهِ دِیْنَ الْحَقِّ «عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» لَهُ غَیْبَةٌ یَرْتَدُّ فِیهَا قَوْمٌ وَ یَثْبُتُ عَلَى الدِّینِ فِیهَا آخَرُونَ فَیُؤْذَوْنَ فَیُقَالُ لَهُمْ «مَتى هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ» أَمَا إِنَّ الصَّابِرَ فِی غَیْبَتِهِ عَلَى الْأَذَى وَ التَّکْذِیبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّیْفِ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ ص.[2]
2) روایت شده است که وقتی امیرالمومنین ع ضربت خورد عیادتکنندگان نزد ایشان جمع شدند و کسی گفت: یا امیرالمومنین ع! ما را سفارشی بفرمایید:
حضرت گفت بالشی برای من بگذارید. سپس فرمود: حمد و سپاس خداوند را آن گونه که سزاوار است در حالی که از دستورات او پیروی می کنیم و او را حمد گویم آنچنان که او دوست دارد و هیچ خدایی نیست مگر الله واحد احد صمد همان گونه که خود خویش را چنین معرفی کرد.
ای مردم! هر کس در فرار کردنش با آنچه که از آن فرار میکند ملاقات خواهد کرد و اجل، نفس را به سوی خویش میراند و فرار از آن به رسیدن به آن منجر میشود ...
الکافی، ج1، ص299
الْحُسَیْنُ بْنُ الْحَسَنِ الْحَسَنِیُّ رَفَعَهُ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِیِّ رَفَعَهُ قَالَ:
لَمَّا ضُرِبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع حَفَّ بِهِ الْعُوَّادُ وَ قِیلَ لَهُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَوْصِ فَقَالَ اثْنُوا لِی وِسَادَةً ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ حَقَّ قَدْرِهِ مُتَّبِعِینَ أَمْرَهُ وَ أَحْمَدُهُ کَمَا أَحَبَّ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ کَمَا انْتَسَبَ أَیُّهَا النَّاسُ کُلُّ امْرِئٍ لَاقٍ فِی فِرَارِهِ مَا مِنْهُ یَفِرُّ وَ الْأَجَلُ مَسَاقُ النَّفْسِ إِلَیْهِ وَ الْهَرَبَ مِنْهُ مُوَافَاتُه ...
3) از امام صادق ع روایت شده است که فرمودند:
خداوند عز و جل هیچ «امر یقینی غیرقابل تردیدی» که شبیه «امر مشکوک غیرقابل یقینی» باشد همچون «مرگ» نیافریده است!
الخصال، ج1، ص14
حَدَّثَنَا أَبِی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
لَمْ یَخْلُقِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقِیناً لَا شَکَّ فِیهِ أَشْبَهَ بِشَکٍّ لَا یَقِینَ فِیهِ مِنَ الْمَوْتِ.[3]
تدبر
1) «وَ یقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ»
کفّار، دلیلى بر انکار قیامت ندارند و تنها با طرح این سؤال که قیامت چه زمانى است، آن را به استهزا مىگیرند. (تفسیر نور، ج9، ص546)
2) «وَ یقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ»
کسانی که کفر میورزند وعدههای خدا را هم مسخره میکنند!
(توجه شود که با فعل مضارع «یقولون» سخن آنان را بیان کرد: یعنی این روالی است که ادامه دارد!)
3) «وَ یقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ»
اینکه «میگویند این وعده کی خواهد بود»، نشان میدهد برداشت کافران از مساله معاد، یک واقعهای در آینده زمان است؛
در حالی که حقیقت قیامت تمام زندگی انسان را در برگرفته و جهنم همین الان بر کافران احاطه دارد (إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحیطَةٌ بِالْکافِرین؛ توبه/49 و عنکبوت/54)
4) «وَ یقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ»
این کافران نگفتند «اگر راست میگویید» بلکه گفتند «اگر واقعا راستگو بودهاید»!
چرا؟
الف. میخواهند به مردم القا کنند که پیامبران و مومنان دروغگویند!
نکته جامعهشناختی
تهمت دروغگو بودن به مومنان و پیامبران، از مهمترین حربههایی است که کافران در پیش گرفتهاند؛ اما استدلال آنها برای این تهمت جالب است: اینکه وعده آنان هنوز محقق نشده، پس آنها دروغگویند! و جالب اینجاست که اتفاقا آنها نگفته بودند که این وعده همین امروز و فردا محقق میشود، که محقق نشدنش دلیل بر دروغگوییِ آنان باشد!
ثمره اخلاقی (بویژه برای کاربران شبکههای اجتماعی!)
در برابر شایعات و تهمتهایی که کفرپیشگان میزنند بسیار باید مراقب بود که مبادا ما هم بدون تحقیق آن تهمتها را باور و تکرار کنیم!
ب. ...
5) «مَتى هذَا الْوَعْدُ»
معیّن نبودن زمان امرى، دلیل بر واقع نشدن آن نیست. (تفسیر نور، ج9، ص546)
[1] . شروع سند در کفایةالاثر چنین است: حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا زِیَادُ بْنُ جَعْفَرٍ الْهَمْدَانِیُّ قَالَ أَخْبَرَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ ...
[2] . این روایت در کفایة الأثر، ص163-165 نیز همین استفاده را از این آیه کرده است:
حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا عُتْبَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحِمَّصِیُّ بِمَکَّةَ قِرَاءَةً عَلَیْهِ سَنَةَ ثَمَانِینَ وَ ثَلَاثِمِائَةٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى الْقُطْقُطَانِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ یُوسُفَ قَالَ حَدَّثَنَا حُسَیْنُ بْنُ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حُسَیْنِ بْنِ حَسَنٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ ع قَالَ: خَطَبَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَوْماً فَقَالَ بَعْدَ مَا حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ مَعَاشِرَ النَّاسِ کَأَنِّی أُدْعَى فَأُجِیبُ وَ إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا فَتَعَلَّمُوا مِنْهُمْ وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْکُمْ لَا یَخْلُو الْأَرْضُ مِنْهُمْ وَ لَوْ خَلَتْ إِذًا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا ثُمَّ قَالَ ع اللَّهُمَّ إِنِّی أَعْلَمُ أَنَّ الْعِلْمَ لَا یَبِیدُ وَ لَا یَنْقَطِعُ وَ أَنَّکَ لَا تُخْلِی أَرْضَکَ مِنْ حُجَّةٍ لَکَ عَلَى خَلْقِکَ ظَاهِرٍ لَیْسَ بِالْمُطَاعِ أَوْ خَائِفٍ مَغْمُورٍ لِکَیْلَا تَبْطُلَ حُجَّتُکَ وَ لَا تَضِلَّ أَوْلِیَاؤُکَ بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَهُمْ أُولَئِکَ الْأَقَلُّونَ عَدَداً الْأَعْظَمُونَ قَدْراً عِنْدَ اللَّهِ فَلَمَّا نَزَلَ عَنْ مِنْبَرِهِ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ مَا أَنْتَ الْحُجَّةُ عَلَى الْخَلْقِ کُلِّهِمْ قَالَ یَا حَسَنُ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ فَأَنَا الْمُنْذِرُ وَ عَلِیٌّ الْهَادِی قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَوْلُکَ إِنَ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ قَالَ نَعَمْ عَلِیٌّ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدِی وَ أَنْتَ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَهُ وَ الْحُسَیْنُ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدَکَ وَ لَقَدْ نَبَّأَنِی اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ أَنَّهُ یَخْرُجُ مِنْ صُلْبِ الْحُسَیْنِ غُلَامٌ یُقَالُ لَهُ عَلِیٌّ سَمِیُّ جَدِّهِ عَلِیٍّ فَإِذَا مَضَى الْحُسَیْنُ أَقَامَ بِالْأَمْرِ بَعْدَهُ عَلِیٌّ ابْنُهُ وَ هُوَ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ مِنْ صُلْبِهِ وَلَداً سَمِیِّی وَ أَشْبَهَ النَّاسِ بِی عِلْمُهُ عِلْمِی وَ حُکْمُهُ حُکْمِی هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدَ أَبِیهِ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ صُلْبِهِ مَوْلُوداً یُقَالُ لَهُ جَعْفَرٌ أَصْدَقُ النَّاسِ قَوْلًا وَ عَمَلًا هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدَ أَبِیهِ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ صُلْبِ جَعْفَرٍ مَوْلُوداً یُقَالُ لَهُ مُوسَى سَمِیُّ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ع أَشَدُّ النَّاسِ تَعَبُّداً فَهُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدَ أَبِیهِ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ صُلْبِ مُوسَى وَلَداً یُقَالُ لَهُ عَلِیٌّ مَعْدِنُ عِلْمِ اللَّهِ وَ مَوْضِعُ حُکْمِهِ فَهُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدَ أَبِیهِ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ مِنْ صُلْبِ عَلِیٍّ مَوْلُوداً یُقَالُ لَهُ مُحَمَّدٌ فَهُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدَ أَبِیهِ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ صُلْبِ مُحَمَّدٍ مَوْلُوداً یُقَالُ لَهُ عَلِیٌّ فَهُوَ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَ أَبِیهِ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ صُلْبِ عَلِیٍّ مَوْلُوداً یُقَالُ لَهُ الْحَسَنُ فَهُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدَ أَبِیهِ وَ یُخْرِجُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ صُلْبِ الْحَسَنِ الْحُجَّةَ الْقَائِمَ إِمَامَ شِیعَتِهِ وَ مُنْقِذَ أَوْلِیَائِهِ یَغِیبُ حَتَّى لَا یُرَى فَیَرْجِعُ عَنْ أَمْرِهِ وَ یَثْبُتُ آخَرُونَ وَ «یَقُولُونَ مَتى هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ» وَ لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِکَ حَتَّى یَخْرُجَ قَائِمُنَا فَیَمْلَأَهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً فَلَا تَخْلُو الْأَرْضُ أَعْطَاکُمُ اللَّهُ عِلْمِی وَ فَهْمِی وَ لَقَدْ دَعَوْتُ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَنْ یَجْعَلَ الْعِلْمَ وَ الْفِقْهَ فِی عَقِبِی وَ عَقِبِ عَقِبِی وَ مَزْرَعِی وَ زَرْعِ زَرْعِی.
[3] . این روایت در الکافی، ج3، ص258 نیز چهبسا با مضمون این آیه نسبتی دارد:
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ أَبِی یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی شَیْبَةَ الزُّهْرِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
إِذَا اسْتَحَقَّتْ وَلَایَةُ اللَّهِ وَ السَّعَادَةُ جَاءَ الْأَجَلُ بَیْنَ الْعَیْنَیْنِ وَ ذَهَبَ الْأَمَلُ وَرَاءَ الظَّهْرِ وَ إِذَا اسْتَحَقَّتْ وَلَایَةُ الشَّیْطَانِ وَ الشَّقَاوَةُ جَاءَ الْأَمَلُ بَیْنَ الْعَیْنَیْنِ وَ ذَهَبَ الْأَجَلُ وَرَاءَ الظَّهْر.