یک آیه در روز

 بسم الله الرحمن الرحیم

794) سوره یس (36) آیه46

وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ کانُوا عَنْها مُعْرِضینَ

 28 شوال 1439

ترجمه

و هیچ آیه‌ای از آیات پروردگارشان به سوی آنان نمی‌آید جز اینکه از آن رویگردان بوده‌اند.

نکات ادبی

مُعْرِضینَ

قبلا بیان شد که ماده «عرض» در معانی متعددی به کار رفته، اما ظاهرا می‌توان همه آن معانی را به یک معنای واحد برگرداند؛ برخی آن معنای واحد را «عَرض» (پهنا) (جَنَّةٍ عَرْضُها کَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْض؛ حدید/21)، در مقابل «طول» (درازا) دانسته‌اند و برخی آن را «در مرآی و منظر و در معرض دید قرار دادن» معرفی کرده‌اند.

بدین ترتیب، «عَرَضَ یَعْرِضُ عَرْضاً» به معنای عرضه شدن و در معرض دید قرار دادن یک کالا بوده، از این جهت که عَرْضِ آن در معرض دید قرار می‌گرفته است؛ و یا از این جهت که عَرْض خود را در راستای عَرْض آن قرار داده است؛

و «إعراض» به معنای روگردان شدن است (وَ إِنْ کانَ کَبُرَ عَلَیْکَ إِعْراضُهُمْ؛ انعام/35)، از این جهت که گویی روی را از کسی برمی‌گردانی و با عرض و پهلو خود با او مواجه می‌شوی؛ و اسم فاعل آن «مُعرِض» می‌شود (فَما لَهُمْ عَنِ التَّذْکِرَةِ مُعْرِضینَ؛ مدثر/49)

جلسه 682 http://yekaye.ir/al-kahf-18-100/

حدیث

1) از امام صادق ع روایت شده که ایشان فرمودند: داخل در بهشت نمی‌شود کسی که در دلش به اندازه یک مثقال دانه خردل از کبر وجود داشته باشد و داخل در جهنم نمی‌شود کسی که در دلش به اندازه یک مثقال دانه خردل از ایمان وجود داشته باشد.

شخصی که در محضر امام صادق ع بود و این سخن را شنید گفت: انا لله و انا الیه راجعون.

حضرت فرمود: چرا این جمله را گفتی؟

گفت: به خاطر چیزی که از شما شنیدم! [یعنی با این اوصاف همه ما هلاک خواهیم شد]

فرمود: آن گونه که پنداشتی نیست. مقصود از این کبر، انکار کردن و زیر بار حق نرفتن است.

معانی الأخبار، ص242؛ الکافی، ج‏2، ص310[1]

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَکِّلِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ یَزِیدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَمَّنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ

لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ فِی قَلْبِهِ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ‏ مِنْ کِبْرٍ وَ لَا یَدْخُلُ النَّارَ مَنْ فِی قَلْبِهِ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ إِیمَانٍ.

قَالَ فَاسْتَرْجَعْتُ.

فَقَالَ مَا لَکَ تَسْتَرْجِعُ؟

فَقُلْتُ لِمَا أَسْمَعُ مِنْکَ.

فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ تَذْهَبُ إِنَّمَا أَعْنِی الْجُحُودَ إِنَّمَا هُوَ الْجُحُودُ.

 

2) از امام باقر ع روایت شده است:

با شک داشتن و حقیقت را انکار کردن، عمل سودی نبخشد!

الکافی، ج‏2، ص400

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:

لَا یَنْفَعُ مَعَ الشَّکِّ وَ الْجُحُودِ عَمَلٌ.

 

3) عبدالاعلی بن اعین می‌گوید: از امام صادق ع شنیدم که رسول الله ص فرمودند: بزرگترین کبر  غمصِ مخلوقات و سَفَهِ حق است!

پرسیدم: غمصِ مخلوقات و سَفَهِ حق چیست؟

فرمودند: اینکه نسبت به حق جاهل باشد و به اهل آن طعنه زند، که کسی که چنین کند با خداوند عز و جل در ردای او منازعه کرده است [= خواسته ردای الهی را از خدا بگیرد و بر تن خود کند!]

الکافی، ج‏2، ص310

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْیَنَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص

 إِنَّ أَعْظَمَ الْکِبْرِ غَمْصُ الْخَلْقِ وَ سَفَهُ الْحَقِّ قَالَ قُلْتُ وَ مَا غَمْصُ الْخَلْقِ وَ سَفَهُ الْحَقِّ قَالَ یَجْهَلُ الْحَقَّ وَ یَطْعُنُ عَلَى أَهْلِهِ فَمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ فَقَدْ نَازَعَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رِدَاءَهُ.

توجه

درباره رویگردانی از آیات و نشانه‌های خدا و زیر بار حق نرفتن احادیث و نکاتی در

جلسه256 http://yekaye.ir/al-aaraf-7-36/   و

جلسه 390 http://yekaye.ir/al-qiyamah-75-32/ و

جلسه 576 http://yekaye.ir/al-lail-92-16/  و

جلسه 638 http://yekaye.ir/al-kahf-18-57/

گذشت که مجددا تکرار نمی‌شود.

تدبر

1) «وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ کانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»

عده‌ای هستند که به هیچ عنوان حاضر به شنیدن سخن حق نیستند و هرگونه آیه و نشانه‌ای از آیات پروردگارشان هم برایشان آورده شود، باز رویگردان می‌شوند.

ثمره انسان‌شناسی

امکان زیر بار حق نرفتن یکی از ویژگی‌های خاص انسان است که در تحلیل انسان باید آن را جدی گرفت.

توضیح بیشتر در جلسه 360، تدبر2 http://yekaye.ir/al-alaq-96-13/

و البته کسی که حق را تکذیب می‌کند و از آن رویگردان می‌شود شقاوتمندترین انسان،

(الْأَشْقَی، الَّذی کَذَّبَ وَ تَوَلَّی؛ جلسه 576، تدبر1 http://yekaye.ir/al-lail-92-16/

و ستمکارترین انسان است.

(وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُکِّرَ بِآیاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها؛ توضیح در جلسه 638 تدبر2 http://yekaye.ir/al-kahf-18-57/ )

ثمره تبلیغی- اجتماعی

کسی که در مسیر تبلیغ حق و حقیقت گام برمی‌دارد انتظار نداشته باشد که حتما همه ایمان بیاورند!

عده‌ای هستند که به هیچ عنوان ایمان نخواهند آورد!

 

2) «وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ کانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»

در این آیه از اعراض و رویگردانی کافران از آیات و نشانه‌های خدا سخن گفت و در آیات دیگر از تکذیب این نشانه‌ها.

در واقع، برای مومن شدن باید «آیات» خدا را جدی گرفت و نگاه نشانه‌شناسانه به عالم داشت.

(توضیح بیشتر در جلسه 229 تدبرهای 3 و 4 http://yekaye.ir/al-baqarah-002-039/ )

 

3) «وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ کانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»

کلمه «آیه» در قرآن کریم هم در مورد «آیات قرآن کریم» به کار رفته است، هم در مورد «آیات آفاقی و انفسی خداوند در نظام آفرینش»؛ و هم در مورد «معجزات پیامبران».

و اعراض و رویگردانی آنان در مورد همه این آیات می‌باشد. (المیزان، ج17، ص93)

 

4)‌ «آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ ...»

براى اتمام حجت انواع استدلال‏ها را مطرح کنید. (تفسیر نور، ج‏9، ص544)

 

5) «وَ إِذا قیلَ لَهُمُ اتَّقُوا ... وَ ما تَأْتیهِمْ مِنْ آیةٍ مِنْ آیاتِ رَبِّهِمْ إِلاَّ کانُوا عَنْها مُعْرِضینَ»

تذکر به تقوا، مصداقی از ارائه آیات خداوند است.

 

---

[1] . سند کافی چنین است و جمله مربوط به دخول در جهنم را ندارد: عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: