یک آیه در روز

 

ج.2) وظیفه مومن در مقام شنیدن غیبت

در حدیث 57 گذشت که کسی که نزد وی غیبت برادر مسلمانش رخ دهد و او بر یاری وی [دفاع از وی دربرابر آن غیبت] توانا باشد و او را یاری کند خداوند عز و جل در دنیا و آخرت وی را یاری کند؛ و اگر او را در حالی که توان یاریش را دارد خوار نماید [= یاری نکند] خداوند او را در دنیا و آخرت خوار کند. اما احادیث دیگری در این باره:

61) الف. از رسول الله ص روایت شده است:

کسی که ساکت بماند شریک غیبت کننده است.

مجموعة ورام، ج‏1، ص119

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: السَّاکِتُ شَرِیکُ الْمُغْتَابِ‏.

ب. از امیرالمومنین ع روایت شده است:

- شنونده غیبت، شریک غیبت کننده است.

- شنونده غیبت، همانند گوینده آن است.

تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص221

قال امیرالمومنین ع:

- السَّامِعُ شَرِیکُ الْقَائِلِ.

- سَامِعُ الْغِیبَةِ شَرِیکُ الْمُغْتَابِ.

- السَّامِعُ لِلْغِیبَةِ کَالْمُغْتَابِ.

- مُسْتَمِعُ الْغِیبَةِ کَقَائِلِهَا.

ج. از رسول الله ص و نیز از امیرالمومنین ع روایت شده است:

کسی که [به غیبت] گوش می‌دهد یکی از دو نفری است که غیبت را انجام داده‌اند.

مجموعة ورام، ج‏1، ص119؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص221

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْمُسْتَمِعُ أَحَدُ الْمُغْتَابَیْن‏.

قال امیرالمومنین: السَّامِعُ لِلْغِیبَةِ أَحَدُ الْمُغْتَابَیْنِ؛ سَامِعُ الْغِیبَةِ أَحَدُ الْمُغْتَابَیْنِ.

د. از امام صادق ع از پدرانشان از امیرالمومنین ع روایتی طولانی ذکر شده در خصوص برخی از اموری که رسول الله ص از آنها نهی کردند؛ در فرازی از این روایت آمده است:

و رسول الله ص از غیبت کردن و نیز گوش دادن به غیبت نهی کردند؛ و نیز از سخن‌چینی و گوش دادن به آن؛ و فرمودند در بهشت هیچ سخن‌چینی وارد نشود. ...

من لا یحضره الفقیه، ج‏4، ص7؛ الأمالی( للصدوق)، ص424؛ مکارم الأخلاق، ص425

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَینِ بْنِ مُوسَی بْنِ بَابَوَیهِ الْقُمِّی الْفَقِیهُ نَزِیلُ الرَّی مُصَنِّفُ هَذَا الْکِتَابِ رَضِی اللَّهُ عَنْهُ وَ أَرْضَاهُ رُوِی عَنْ شُعَیبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ زَیدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ- عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَن‏ ...

حَدَّثَنَا الشَّیخُ الْفَقِیهُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ بْنِ مُوسَی بْنِ بَابَوَیهِ الْقُمِّی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا حَمْزَةُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زَیدِ بْنِ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْأَبْهَرِی قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ زَکَرِیا الْجَوْهَرِی الْغَلَابِی الْبَصْرِی قَالَ حَدَّثَنَا شُعَیبُ بْنُ وَاقِدٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَینُ بْنُ زَیدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَن‏ ...

وَ نَهَی عَنِ الْغِیبَةِ وَ الِاسْتِمَاعِ إِلَیهَا؛ وَ نَهَی عَنِ النَّمِیمَةِ وَ الِاسْتِمَاعِ إِلَیهَا؛ وَ قَالَ ص: لَا یدْخُلُ الْجَنَّةَ قَتَّاتٌ یعْنِی نَمَّاما...

ه. روایت شده است که امیرالمومنین ع نگاهش افتاد به شخصی که داشت نزد امام حسن ع، غیبت مردی را می کرد. خطاب به امام حسن ع فرمودند:

فرزندم! شنوایی‌ات را از مانند این پاک بدار؛ زیرا او نگریسته است به خبیث‌ترین چیزی که در ظرف وجودی خویش دارد و خواسته آن را در ظرف وجودی تو خالی کند!

الإختصاص، ص225

نَظَرَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَى رَجُلٍ یَغْتَابُ رَجُلًا عِنْدَ الْحَسَنِ ابْنِهِ ع فَقَالَ:

یَا بُنَیَّ نَزِّهْ سَمْعَکَ عَنْ مِثْلِ هَذَا فَإِنَّهُ نَظَرَ إِلَى أَخْبَثِ مَا فِی وِعَائِهِ فَأَفْرَغَهُ فِی وِعَائِک!‏

 

62) الف. در فرازی از روایت طولانی‌ای که قسمتی از آن در شماره 61.د گذشت، آمده است:

و رسول الله ص از غیبت نهی کرد و فرمود: ... کسی که وقتی در مجلسی غیبتی از برادر [دینی]اش بشنود نسبت به او بزرگواری کند و آن غیبت را از او برگرداند، خداوند هزار باب شر در دنیا و آخرت را از او برگرداند؛ ولی اگر آن را برنگرداند در حالی که بر برگرداندنش تواناست همانند هفتاد برابر گناه کسی که غیبت کرده برعهده‌اش خواهد آمد...

من لا یحضره الفقیه، ج‏4، ص15؛ الأمالی( للصدوق)، ص430؛ مکارم الأخلاق، ص430

وَ نَهَی عَنِ الْغِیبَةِ وَ قَالَ ص: ... وَ مَنْ تَطَوَّلَ عَلَی أَخِیهِ فِی غِیبَةٍ سَمِعَهَا فِیهِ فِی مَجْلِسٍ فَرَدَّهَا عَنْهُ رَدَّ اللَّهُ عَنْهُ أَلْفَ بَابٍ مِنَ الشَّرِّ [السُّوءِ] فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ فَإِنْ هُوَ لَمْ یرُدَّهَا وَ هُوَ قَادِرٌ عَلَی رَدِّهَا کَانَ عَلَیهِ کَوِزْرِ مَنِ اغْتَابَهُ سَبْعِینَ مَرَّةً...

ب. و باز از پیامبر ص روایت شده است که خطاب به امیرالمومنین ع فرمودند:

ای علی! کسی که نزد او غیبت برادر مسلمانش بشود و او توان یاری کردن وی را داشته باشد اما یاریش نکند خداوند در دنیا و آخرت او را خوار می‌کند...

من لا یحضره الفقیه، ج‏4، ص372؛ مکارم الأخلاق، ص444

رَوَى حَمَّادُ بْنُ عَمْرٍو وَ أَنَسُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ لَه‏:

... یَا عَلِیُّ مَنِ اغْتِیبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَاسْتَطَاعَ نَصْرَهُ فَلَمْ یَنْصُرْهُ خَذَلَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة...

این مضمون در توصیه‌های یپامبر ص به ابوذر (حدیث57) نیز گذشت.

ج. و باز از پیامبر ص روایت شده است که فرمودند:

کسی که نزد او غیبت برادر مسلمانش بشود و او توان یاری کردن وی را داشته باشد و یاریش کند خداوند متعال در دنیا و آخرت او را یاری خواهد کرد؛ و اگر او را خوار کند [= یاریش نکند] خداوند در دنیا و آخرت او را خوار خواهد کرد.

جامع الأخبار(للشعیری)، ص146

قَالَ النَّبِی ص:

مَنِ اغْتِیبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَاسْتَطَاعَ أَنْ ینْصُرَهُ فَنَصَرَهُ نَصَرَهُ اللَّهُ تَعَالَی فِی الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ وَ مَنْ خَذَلَهُ خَذَلَهُ اللَّهُ تَعَالَی فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ.

د. و از امام باقر ع روایت شده که فرمودند:

کسی که نزد او غیبت برادر مسلمانش بشود و او یاری و کمکش کند خداوند متعال در دنیا و آخرت او را یاری خواهد کرد؛ و اگر نزد او غیبت برادر مسلمانش بشود و او یاری و کمکش نکند و غیبت را از او دفع ننماید در حالی که می‌تواند او را یاری و کمک کند حتما خداوند او را در دنیا و آخرت پایین آورد.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص148

حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَکِّلِ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی الْوَرْدِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:

مَنِ اغْتِیبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فَنَصَرَهُ وَ أَعَانَهُ نَصَرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ مَنِ اغْتِیبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فَلَمْ یَنْصُرْهُ وَ لَمْ یُعِنْهُ وَ لَمْ یَدْفَعْ عَنْهُ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى نُصْرَتِهِ وَ عَوْنِهِ إِلَّا خَفَضَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.

 

63) الف. از امام صادق ع روایت شده است که رسول الله ص فرمودند:

کسی که چیزی را از آبروی برادر مومنش برگرداند قطعا بهشت بر او واجب می‌شود.

ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص145؛ الأمالی (للطوسی)، ص233[1]؛ النوادر (للراوندی)، ص8

أَبِی ره عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:

مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِیهِ الْمُسْلِمِ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ الْبَتَّةَ.

ب. و روایت شده است که شخصی نزد رسول الله ص متعرض شخص دیگری شد؛ و یکی از حاضران آن [غیبت] را از وی برگرداند. رسول الله ص فرمود:

کسی که چیزی را از آبروی برادر مومنش برگرداند حجاب و مانعی در برابر آتش جهنم خواهد داشت.

الأمالی (للمفید)، ص338؛ الأمالی (للطوسی)، ص115

قَالَ أَخْبَرَنِی أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْجَرْجَرَائِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ عُبْدُوسٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ الْحَضْرَمِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ الْأَحْمَسِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا الْمُحَارِبِیُّ عَنِ ابْنِ أَبِی لَیْلَى‏ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ عُتَیْبَةَ عَنِ ابْنِ أَبِی الدَّرْدَاءِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ:

نَالَ رَجُلٌ مِنْ عِرْضِ رَجُلٍ عِنْدَ النَّبِیِّ ص، فَرَدَّ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ عَلَیْهِ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:

مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِیهِ کَانَ لَهُ حِجَاباً مِنَ النَّارِ [نَارٍ].

ج. و باز از رسول الله ص روایت شده که فرمودند:

کسی که چیزی را از آبروی برادر مومنش برگرداند برخداوند است که او را از آتش برهاند.

إرشاد القلوب إلی الصواب (للدیلمی)، ج‏1، ص117

 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:

مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِیهِ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ أَنْ یعْتِقَهُ مِنَ النَّارِ.

د. انس روایت کرده است که رسول الله ص فرمودند:

وقتی در آستین خلق افتادند و تو آنجا بودی، پس یار آن شخصی باش که غیبتش را می‌کنند و آن جماعت را برحذر دار و از نزد آنان برخیز.

سپس این آیه را تلاوت کردند: «آیا یکی از شما دوست دارد که از گوشت برادرش که مرده، بخورد؛ قطعاً از آن کراهت دارید.» (حجرات/11)

الدر المنثور، ج‏6، ص96؛ نهج الفصاحة، ص202

و أخرج ابن أبی الدنیا عن أنس قال: قال رسول الله صلی الله علیه [و آله] و سلم:

إذا وقع فی الرجل و أنت فی ملا فکن للرجل ناصرا و للقوم زاجرا و قم عنهم؛

ثم تلا هذه الآیة «أَ یحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیتاً فَکَرِهْتُمُوهُ‏».

ه. محمد بن فضیل می‌گوید: خدمت امام کاظم ع عرض کردم: فدایت شوم! در مورد مردی از برادرانم مطلبی به من می‌رسد که آن را برای وی ناپسند می‌دارم؛ از خودش درباره آن می‌پرسم، منکر می‌شود در حالی که جماعتی از افراد مورد اعتماد آن خبر را به من داده بودند.

فرمودند: محمد! گوش و چشمت را در مورد آنچه در خصوص برادرت است تکذیب کن! اگر برای شهادت دادن پنجاه نفر نزد تو قسم بخورند و سخنی درباره‌اش بگویند تو وی را تصدیق نما و آنان را تکذیب کن؛ هرگز چیزی که مایه بی‌آبرویی وی شود و جوانمردیش را به چالش بکشد علیه او پخش نکن وگرنه از کسانی خواهی بود که خداوند در کتابش درباره آنها می‌فرماید: «همانا کسانی که دوست دارند فحشاء در مورد کسانی که ایمان آورده‌اند شایع شود برایشان عذابی دردناک است» (نور/19).

الکافی، ج‏8، ص147

سَهْلُ بْنُ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَى بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ:

قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ الرَّجُلُ مِنْ إِخْوَانِی یَبْلُغُنِی عَنْهُ الشَّیْ‏ءُ الَّذِی أَکْرَهُهُ فَأَسْأَلُهُ عَنْ ذَلِکَ فَیُنْکِرُ ذَلِکَ، وَ قَدْ أَخْبَرَنِی عَنْهُ قَوْمٌ ثِقَاتٌ.

فَقَالَ لِی: یَا مُحَمَّدُ کَذِّبْ سَمْعَکَ وَ بَصَرَکَ عَنْ أَخِیکَ؛ فَإِنْ شَهِدَ عِنْدَکَ خَمْسُونَ قَسَامَةً وَ قَالَ لَکَ قَوْلًا، فَصَدِّقْهُ وَ کَذِّبْهُمْ؛ لَا تُذِیعَنَّ عَلَیْهِ شَیْئاً تَشِینُهُ بِهِ وَ تَهْدِمُ بِهِ مُرُوءَتَهُ فَتَکُونَ مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ: «إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیم‏» (نور/19)

و. از امیرالمومنین ع روایت شده که رسول الله ص فرمودند:

و کسی که در مجلسی حاضر شود که در آن مجلس سگی باشد که دارد به آبروی برادر غایب وی حمله‌ور می‌شود و جایگاه وی را متزلزل می‌کند، پس وی را خوار کند و جوابش را بدهد و از آبروی برادر غایب خویش دفاع کند، خداوند فرشتگانی را برمی‌انگیزاند که در بیت‌المعمور برای حجشان گرد آمده‌اند - که آنان بخشی از فرشتگان آسمانها و فرشتگان کرسی و عرش و فرشتگان حُجُب هستند، پس هریک از آنان در پیشگاه الهی محضر وی را نیکو می‌شمرد، وی را مدح گوید و مقرب سازد و از خداوند رفعت و جلال او را خواستار شود.

پس خداوند متعال فرماید: اما من به ازای هریک از شما که مدح وی را گفتید همانند تعداد جمیع شما از درجات و قصرها و باغها و بستانها و درختان و آنچه بخواهم از آنچه که مخلوقات احاظه بر آن ندارند، بر او واجب کنم.

التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، ص: 82

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص [أَنَّهُ‏] قَالَ: ...

وَ مَنْ حَضَرَ مَجْلِساً وَ قَدْ حَضَرَ فِیهِ کَلْبٌ یَفْتَرِسُ عِرْضَ أَخِیهِ الْغَائِبِ وَ اتَّسَعَ جَاهُهُ فَاسْتَخَفَّ بِهِ، وَ رَدَّ عَلَیْهِ، وَ ذَبَّ عَنْ عِرْضِ أَخِیهِ الْغَائِبِ، قَیَّضَ اللَّهُ الْمَلَائِکَةَ الْمُجْتَمِعِینَ عِنْدَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ لِحَجِّهِمْ، وَ هُمْ شَطْرُ مَلَائِکَةِ السَّمَاوَاتِ، وَ مَلَائِکَةِ الْکُرْسِیِّ وَ الْعَرْشِ وَ مَلَائِکَةِ الْحُجُبِ، فَأَحْسَنَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ تَعَالَى مَحْضَرَهُ، یَمْدَحُونَهُ وَ یُقَرِّبُونَهُ وَ یَسْأَلُونَ اللَّهَ تَعَالَى لَهُ الرِّفْعَةَ وَ الْجَلَالَةَ.

فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: أَمَّا أَنَا فَقَدْ أَوْجَبْتُ لَهُ بِعَدَدِ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْ مَادِحِیکُمْ مِثْلَ عَدَدِ جَمِیعِکُمْ مِنْ دَرَجَاتٍ [وَ] قُصُورٍ، وَ جِنَانٍ، وَ بَسَاتِینَ، وَ أَشْجَارٍ، وَ مَا شِئْتُ، مِمَّا لَا یُحِیطُ بِهِ الْمَخْلُوقُون‏

 

64) الف. از رسول الله ص روایت شده است:

سه چیز است که اگر در کسی باشد، حتی اگر یکی از آنها هم در کسی باشد، در سایه عرش خداوند عز و جل خواهد بود روزی که سایه‌ای جز سایه او نیست:

کسی که با مردم چنان رفتار کند که همان را از مردم در قبال خویش انتظار دارد؛

و کسی که شخصی را مقدم و شخص دیگری را موخر نمی‌دارد مگر اینکه بداند این کار او مایه رضایت یا خشم خداوند است [یعنی به رضایت خدا کسی را مقدم کند و به خشم خدا کسی را عقب بزند]؛

و شخصی که در نهان [خویش] از برادر مسلمانش عیبی نگیرد مگر اینکه آن عیب را از خود طرد کرده باشد؛ چرا که عیبی از او طرد نشود مگر اینکه عیب [دیگر]ی برایش آشکار گردد؛ و مشغول شدن شخص به خویش کفایت می‌کند از مشغولیت به حال مردم.

روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج‏2، ص469

وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ أَوْ وَاحِدَةٌ مِنْهَا کَانَ فِی ظِلِّ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ:

رَجُلٌ أَعْطَی النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ مَا هُوَ سَائِلُهُمْ لَهَا؛

وَ رَجُلٌ لَمْ یقَدِّمْ رِجْلًا وَ لَمْ یؤَخِّرْ أُخْرَی حَتَّی یعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ لِلَّهِ فِیهِ رِضًی أَوْ سَخَطٌ؛

وَ رَجُلٌ لَمْ یعِبْ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ بِظَهْرِ الْغَیبِ حَتَّی ینْفِی ذَلِکَ الْعَیبَ مِنْ نَفْسِهِ فَإِنَّهُ لَا ینْفِی مِنْهَا عَیباً إِلَّا بَدَا لَهُ عَیبٌ وَ کَفَی بِالْمَرْءِ شُغُلًا بِنَفْسِهِ عَنِ النَّاسِ.

ب. از امام صادق ع روایت شده است:

و زکات گوش، گوش دادن است به علم و حکمت و قرآن و نکات قابل استفاده دینی اعم از موعظه و نصیحت و نیز آنچه نجات تو در آن است؛ و نیز رویگردانی از آنچه ضد آن است اعم از دروغ و غیبت و مانند اینها.

مصباح الشریعة، ص51

قَالَ الصَّادِقُ ع:

... وَ زَکَاةُ الْأُذُنِ اسْتِمَاعُ العلم[2] وَ الْحِکْمَةِ وَ الْقُرْآنِ وَ فَوَائِدِ الدِّینِ مِنَ الْمَوْعِظَةِ وَ النَّصِیحَةِ وَ مَا فِیهِ نَجَاتُکَ، وَ الْإِعْرَاضُ عَمَّا هُوَ ضِدُّهُ مِنَ الْکَذِبِ وَ الْغِیبَةِ وَ أَشْبَاهِهِمَا.

 

---

[1] . در امالی سندش تفاوتی دارد و یک اضافه‌ای هم در پایانش دارد:

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْقَاسِمِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (رَحِمَهُ اللَّهُ)، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَلِیٍّ مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ عُبَیْدِ اللَّهِ، قَالَ: حَدَّثَنَا الرَّبِیعُ بْنُ سُلَیْمَانَ، عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ السَّکُونِیِّ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ)، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ): مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِیهِ الْمُسْلِمِ کُتِبَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْبَتَّةَ، وَ مَنْ أُتِیَ إِلَیْهِ مَعْرُوفٌ فَلْیُکَافِئْ، فَإِنْ عَجَزَ فَلْیُثْنِ بِهِ، فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَقَدْ کَفَرَ النِّعْمَةَ.

[2] . در نسخه کنونی مصباح الشریعه «العین» نوشته شده که معنای واضحی ندارد؛ اما در نسخه‌های بحار الانوار (ج93، ص7) و مستدرک الوسائل (ج7 ص45) که از مصباح نقل کرده‌اند «العلم» نوشته شده که معلوم می‌شود نسخه کنونی مصباح اشتباه تایپی دارد.