یک آیه در روز

 

- حق مؤمن بر مؤمن

16) از امیرالمؤمنین ع روایت شده که رسول الله ص فرمودند:

مؤمن [طبق برخی نقل‌ها: مسلمان] بر برادرش 30 حق دارد که جز با ادای آنها یا گذشت حق‌دار از آنها، بری الذمه نشود:

1.    از لغزشش درگذرد، و

2.    به اشکش رحم آورد، و

3.    عورتش [= کنایه از هر عیبی از او] را بپوشاند و

4.    خطای او را نادیده بگیرد، و

5.    عذرش را بپذیرد، و

6.    در غیبتش از او دفاع کند، و

7.    پیوسته خیرخواهش باشد، و

8.    دوستی او را حفظ‍‌ کند، و

9.    بدانچه وی متعهد شده و بر عهده گرفته پای‌بند باشد، و

10.      در بیماریش عیادتش کند، و

11.      بر سر مرده‌اش [= در تشییع جنازه‌اش] حضور یابد، و

12.      دعوتش را بپذیرد، و

13.      هدیه‌اش را قبول کند و

14.      صله‌اش را عوض دهد، و

15.      نعمتش را قدردانی کند، و

16.      خوب یاریش کند، و

17.      همسرش را [در غیاب او] حفظ و نگهداری کند، و

18.      حاجتش را برآورد و

19.      درخواستش را به انجام رساند، و

20.      عطسه‌اش را «خیر باشد» گوید، و

21.      گمشده‌اش رهنمائی کند، و

22.      سلامش را جواب دهد و

23.      با او بخوبی سخن گوید و

24.      انعامش را به نیکی رساند، و

25.      سوگندش را باور کند، و

26.      او را دوست بدارد و با او دشمنی نکند [در نقل دیگر: ‌با دوستانش دوست و با دشمنانش دشمن باشد] و

27.      یاریش کند چه ظالم باشد و چه مظلوم: و یاری او در ظالم بودنش به این است که او را از ظلم یازدارد، و یاری او در مظلوم بودنش این است که او را در گرفتن حقش کمک کند؛ و

28.      او را تسلیم [دشمن] نکند، و

29.      خوار نسازد، و

30.      هر خوبی‌ای را که برای خود دوست دارد برای او نیز دوست بدارد و هر بدی که برای خود ناپسند می‌دارد، برای او نیز ناپسند دارد.

سپس علی ع فرمود: شنیدم که رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) می‌فرمود:

گاه شود که کسی از شما از حق برادرش چیزی کم گذارد و روز قیامت از او مطالبه شود و به نفع او [یا علیه آن کس] حکم شود.

کشف الریبة (شهید ثانی)، ص77؛ کنز الفوائد، ج‏1، ص306[1]

أَخْبَرَنَا الشَّیْخُ السَّعِیدُ الْمَبْرُورُ نُورُ الدِّینِ عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ الْعَالِی الْمَیْسِیُّ قُدِّسَ سِرُّهُ وَ نُوِّرَ قَبْرُهُ إِجَازَةً عَنْ شَیْخِهِ الْمَرْحُومِ الْمَغْفُورِ شَمْسِ الدِّینِ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُؤَذِّنِ الْجَزِّینِیِّ عَنِ الشَّیْخِ ضِیَاءِ الدِّینِ عَلِیٍّ وَلَدِ الْإِمَامِ الْعَلَّامَةِ الْمُحَقِّقِ السَّعِیدِ شَمْسِ الدِّینِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الشَّهِیدِ مُحَمَّدِ بْنِ مَکِّیٍّ عَنْ وَالِدِهِ الْمَذْکُورِ عَنِ السَّیِّدِ عَمِیدِ الدِّینِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ الشَّیْخِ فَخْرِ الدِّینِ وَلَدِ الشَّیْخِ الْإِمَامِ الْفَاضِلِ‏ الْعَلَّامَةِ مُحْیِی الْمَذْهَبِ جَمَالِ الدِّینِ الْحَسَنِ بْنِ یُوسُفَ بْنِ الْمُطَهَّرِ عَنْ وَالِدِهِ الْمَذْکُورِ عَنْ جَدِّهِ السَّعِیدِ سَدِیدِ الدِّینِ یُوسُفَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْمُطَهَّرِ عَنِ الشَّیْخِ الْمُحَقِّقِ نَجْمِ الدِّینِ جَعْفَرِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْحِلِّیِّ جَمِیعاً عَنِ السَّیِّدِ مُحْیِی الدِّینِ أَبِی حَامِدٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ زُهْرَةَ الْحِلِّیِّ عَنِ الشَّرِیفِ الْفَقِیهِ عِزِّ الدِّینِ أَبِی الْحَرْثِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْحُسَیْنِیِّ الْبَغْدَادِیِّ عَنِ الشَّیْخِ قُطْبِ الدِّینِ أَبِی الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیِّ عَنِ الشَّیْخِ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْمُحْسِنِ الْحَلَبِیِّ عَنِ الشَّیْخِ الْفَقِیهِ أَبِی الْفَتْحِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکَرَاجُکِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّیْرَفِیِّ الْبَغْدَادِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی الْقَاضِی أَبُو بَکْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْجِعَابِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْقَاسِمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ مِنْ وُلْدِ عُمَرَ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٍّ ع قَالَ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:

لِلْمُؤْمِنِ [لِلْمُسْلِمِ] عَلَی أَخِیهِ ثَلَاثُونَ حَقّاً لَا بَرَاءَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِأَدَائِهَا أَوْ الْعَفْوِ:

یَغْفِرُ زَلَّتَهُ وَ یَرْحَمُ عَبْرَتَهُ وَ یَسْتُرُ عَوْرَتَهُ وَ یُقِیلُ عَثْرَتَهُ وَ یَقْبَلُ مَعْذِرَتَهُ وَ یَرُدُّ غِیبَتَهُ وَ یُدِیمُ نَصِیحَتَهُ وَ یَحْفَظُ خُلَّتَهُ وَ یَرْعَی ذِمَّتَهُ‏ وَ یَعُودُ مَرْضَتَهُ وَ یَشْهَدُ مَیْتَتَهُ وَ یُجِیبُ دَعْوَتَهُ وَ یَقْبَلُ هَدِیَّتَهُ وَ یُکَافِئُ صِلَتَهُ وَ یَشْکُرُ نِعْمَتَهُ وَ یُحْسِنُ نُصْرَتَهُ وَ یَحْفَظُ حَلِیلَتَهُ وَ یَقْضِی حَاجَتَهُ وَ یَشْفَعُ مَسْأَلَتَهُ وَ یُسَمِّتُ عَطْسَتَهُ وَ یُرْشِدُ ضَالَّتَهُ وَ یَرُدُّ سَلَامَهُ وَ یُطَیِّبُ کَلَامَهُ وَ یُبِرُّ إِنْعَامَهُ وَ یُصَدِّقُ إِقْسَامَهُ وَ یُوَالِیهِ وَ لَا یُعَادِیهِ وَ یَنْصُرُهُ ظَالِماً وَ مَظْلُوماً فَأَمَّا نُصْرَتُهُ ظَالِماً فَیَرُدُّهُ عَنْ ظُلْمِهِ وَ أَمَّا نُصْرَتُهُ مَظْلُوماً فَیُعِینُهُ عَلَی أَخْذِ حَقِّهِ وَ لَا یُسْلِمُهُ وَ لَا یَخْذُلُهُ وَ یُحِبُّ لَهُ مِنَ الْخَیْرِ مَا یُحِبُّ لِنَفْسِهِ وَ یَکْرَهُ لَهُ مِنَ الشَّرِّ مَا یَکْرَهُ لِنَفْسِهِ.

ثُمَّ قَالَ ع: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ یَقُولُ: إِنَّ أَحَدَکُمْ لَیَدَعُ مِنْ حُقُوقِ أَخِیهِ شَیْئاً فَیُطَالَبُ [یُطَالِبُهُ] بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَیُقْضَی لَهُ [و] عَلَیْهِ.

 

- حسین بن سعید اهوازی (متوفی قرن 3) در کتاب «المؤمن» (ص40-45) بابی باز کرده است با عنوان «باب حق المؤمن علی أخیه‏» و در آنجا 14 حدیث آورده است و مرحوم کلینی (م329) هم در کافی (ج2، ص169-174)‌ بابی با همین عنوان باز کرده که 16 حدیث در آن آورده است که مواردی که در این دو کتاب مشترکا آمده در اینجا تقدیم می‌شود.

 

17) الف. از معلّی بن خنیس نقل شده است که به امام صادق ع عرض کردم: حق مسلمان بر مسلمان [حق مؤمن بر مؤمن] چیست‌؟

فرمود: هفت حق واجب است که هیچیک از آنها نیست مگر اینکه بر او واجب است چنانچه یکی از آن حقوق را پایمال کند از ولایت خداوند خارج گشته و ترک طاعت او کرده است و نزد خداوند هیچ حظ‍‌ و بهره‌ای نخواهد داشت.

عرض کردم: ‌فدایت شوم؛ آنها چیستند؟

فرمود: همانا من نسبت به تو دلسوزم، می‌ترسم ضایع کنی و حفظ‍‌ و رعایت ننمایی؛ بدانی و عمل نکنی.

اظهار داشتم: قوه‌ای نیست مگر به خداوند متعال.

فرمود: [اولین و] و ساده‌ترین حقوق این است که آن چه را برای خود دوست داری برای او دوست داشته باشی و آنچه برای خود ناپسند می‌دانی برای او هم ناپسند دانی.

و حق دوم اینکه او را با جان و مال و زبان و دست و پایت یاری کنی؛

و حق سوم اینکه در مسیر خوشنودی او گام برداری و از ناراحت کردنش اجتناب نموده و دستورش را اطاعت کنی.

و حق چهارم اینکه چشم و راهنما و آئینه او باشی.

و حق پنجم مبادا تو سیر باشی و او گرسنه، تو سیراب و او تشنه، تو پوشیده باشی و او برهنه باشد!

و حق ششم اینکه اگر تو خدمتکار داشته باشی و او بدون خادم باشد، خادم خود را نزد او بفرستی تا لباس‌هایش را بشوید، خوراکش را آماده سازد، بستر او را مرتب نماید.

و حق هفتم سوگند او را تصدیق، دعوتش را اجابت کنی، در مریضی‌ عیادتش نمایی، و در تشییع جنازه‌اش حاضر شوی، و اگر مطلع شدی که خواسته‌ای دارد بر انجام آن مبادرت کنی، و مجبورش نکنی که از تو درخواست نماید؛ بلکه خودت ابتداءا به انجام آن مبادرت نمایی.

اگر چنین کنی ولایتت را به ولایت او و ولایت او را به ولایتت پیوسته نموده‌ای. [= رابطه ولایی بین شما برقرار می‌شود.]

ب. از معلی بن خنیس ظاهرا همین روایت به طور مختصرتری با سند دیگری هم ذکر شده است که جمله پایانی‌اش چنین است:

اگر چنین کنی ولایتت را به ولایت او و ولایت او را به ولایت خداوند عز و جل پیوسته نموده‌ای.

الکافی، ج‏2، ص169 و 174؛ المؤمن، ص40[2]

الف. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ الْهَجَرِیِّ عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

قُلْتُ لَهُ: مَا حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَی الْمُسْلِمِ؟ [مَا حَقُّ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ؟]

قَالَ لَهُ: سَبْعُ حُقُوقٍ وَاجِبَاتٍ مَا مِنْهُنَّ حَقٌّ إِلَّا وَ هُوَ عَلَیْهِ وَاجِبٌ إِنْ ضَیَّعَ مِنْهَا شَیْئاً خَرَجَ مِنْ وِلَایَةِ اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ وَ لَمْ یَکُنْ لِلَّهِ فِیهِ مِنْ نَصِیبٍ.

قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا هِیَ؟

قَالَ: یَا مُعَلَّی إِنِّی عَلَیْکَ شَفِیقٌ أَخَافُ أَنْ تُضَیِّعَ وَ لَا تَحْفَظَ وَ تَعْلَمَ وَ لَا تَعْمَلَ!

قَالَ قُلْتُ لَهُ‏: لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‏.

قَالَ: أَیْسَرُ حَقٍّ مِنْهَا أَنْ تُحِبَّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ تَکْرَهَ لَهُ مَا تَکْرَهُ لِنَفْسِکَ؛

وَ الْحَقُّ الثَّانِی أَنْ تَجْتَنِبَ سَخَطَهُ وَ تَتَّبِعَ مَرْضَاتَهُ وَ تُطِیعَ أَمْرَهُ؛

وَ الْحَقُّ الثَّالِثُ أَنْ تُعِینَهُ بِنَفْسِکَ وَ مَالِکَ وَ لِسَانِکَ وَ یَدِکَ وَ رِجْلِکَ؛

وَ الْحَقُّ الرَّابِعُ أَنْ تَکُونَ عَیْنَهُ وَ دَلِیلَهُ وَ مِرْآتَهُ؛

وَ الْحَقُّ الْخَامِسُ أَنْ لَا تَشْبَعَ وَ یَجُوعُ وَ لَا تَرْوَی وَ یَظْمَأُ وَ لَا تَلْبَسَ وَ یَعْرَی؛

وَ الْحَقُّ السَّادِسُ أَنْ یَکُونَ لَکَ خَادِمٌ وَ لَیْسَ لِأَخِیکَ خَادِمٌ فَوَاجِبٌ أَنْ تَبْعَثَ خَادِمَکَ فَیَغْسِلَ ثِیَابَهُ وَ یَصْنَعَ طَعَامَهُ وَ یَمْهَدَ فِرَاشَهُ؛

وَ الْحَقُّ السَّابِعُ أَنْ تُبِرَّ قَسَمَهُ‏ وَ تُجِیبَ دَعْوَتَهُ وَ تَعُودَ مَرِیضَهُ وَ تَشْهَدَ جَنَازَتَهُ وَ إِذَا عَلِمْتَ أَنَّ لَهُ حَاجَةً تُبَادِرُهُ إِلَی قَضَائِهَا وَ لَا تُلْجِئُهُ أَنْ یَسْأَلَکَهَا وَ لَکِنْ تُبَادِرُهُ مُبَادَرَةً.

فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ وَصَلْتَ وَلَایَتَکَ بِوَلَایَتِهِ وَ وَلَایَتَهُ بِوَلَایَتِکَ.

ب. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أُورَمَةَ رَفَعَهُ عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ:

سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ.

فَقَالَ: سَبْعُونَ حَقّاً لَا أُخْبِرُکَ إِلَّا بِسَبْعَةٍ فَإِنِّی عَلَیْکَ مُشْفِقٌ أَخْشَی أَلَّا تَحْتَمِلَ.

فَقُلْتُ بَلَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

فَقَالَ لَا تَشْبَعُ وَ یَجُوعُ وَ لَا تَکْتَسِی وَ یَعْرَی وَ تَکُونُ دَلِیلَهُ وَ قَمِیصَهُ الَّذِی یَلْبَسُهُ‏ وَ لِسَانَهُ الَّذِی یَتَکَلَّمُ بِهِ وَ تُحِبُّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ إِنْ کَانَتْ لَکَ جَارِیَةٌ بَعَثْتَهَا لِتَمْهَدَ فِرَاشَهُ وَ تَسْعَی فِی حَوَائِجِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ وَصَلْتَ وَلَایَتَکَ بِوَلَایَتِنَا وَ وَلَایَتَنَا بِوَلَایَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.

 

18) از عیسی بن ابی منصور روایت کرده است:

من و عبد الله بن ابی یعفور و عبد الله بن طلحه در محضر امام صادق ع بودیم که حضرت بدون مقدمه فرمود:

ای فرزند ابی یعفور! رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرموده است: شش خصلت است که هر کس متصّف به آن باشد در محضر خداوند عزّ و جلّ‌ و در سمت راست [عرش] خدا قرار دارد.

ابن ابی یعفور عرضه داشت: فدایت گردم، آن خصلت‌ها چیست‌؟

حضرت فرمود: شخص مسلمان آنچه را که برای عزیزترین خانواده‌اش دوست می‌دارد برای برادر [ایمانی] خود نیز دوست بدارد، و برایش ناپسند بدارد آن چه را که برای عزیزترین اهل خویش ناپسند می‌دارد و در ولایت [متقابل بین خودشان] خیرخواه او باشد.

پس ابن ابی یعفور گریست و گفت: چگونه در ولایت [متقابل بین خودشان] خیرخواه او باشد؟

فرمود: ای فرزند ابی یعفور! هنگامی مؤمن در چنان منزلتی باشد که آنچه مورد اهتمام اوست وی را هم برمی‌انگیزاند. اگر او را خوشحال دید به خاطر خوشحالی او شاد، و اگر او را محزون یافت به خاطر حزن او غمگین می‌شود و چنانچه توان گشایشی برایش باشد از او رفع مشکل می‌نماید وگرنه برایش دعا می‌کند.

سپس امام صادق ع فرمود: سه چیز برای شماست و سه چیز هم برای ما: این که فضایل ما را بشناسید، پشت سر ما قدم بردارید و منتظر عاقبت کار ما باشید. کسی که چنین باشد در محضر خداوند قرار دارد، پس دیگرانی که در مرحله‌ای پایین باشند از نور این افراد استفاده می‌نمایند. و امّا آن اشخاصی که در سمت راست [عرش] خدا قرار دارند، اگر افراد پایین‌تر ایشان را بنگرند زندگی برایشان گوارا نخواهد شد، به جهت برتری‌ای که در ایشان می‌بینند.

ابن ابی یعفور اظهار داشت: ایشان را چه می‌شود که [آنها را] نمی‌بینند در حالی که آنان در سمت راست [عرش] الهی قرار دارند!؟

حضرت فرمود: ای فرزند ابی یعفور! آنان به نور الهی‌ محجوبند، آیا حدیث رسول خدا صَلَّی اللَّهُ‌ عَلَیْهِ‌ وَ آلِهِ‌ وَ سَلَّمَ‌ به تو نرسیده است که می‌فرمود: همانا خداوند را در سمت راست عرش آفریدگانی است در پیشگاه خدا و سمت راست [عرش] خداوند می‌باشند، صورت‌هایشان از برف سفیدتر و از خورشید تابناک تابنده‌تر است، پس سوال‌کننده‌ای می‌پرسد که اینان چه کسانی هستند؟ پاسخ داده می‌شود اینان کسانی‌اند که در [ذیل] جلال خداوند همدیگر را دوست می‌داشتند.

الکافی، ج‏2، ص172-173[3]؛ المؤمن، ص41

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ عِیسَی بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ قَالَ:

کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَا وَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ طَلْحَةَ، فَقَالَ ابْتِدَاءً مِنْهُ: یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ! قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص «سِتُّ خِصَالٍ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَانَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ»

فَقَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ: وَ مَا هُنَّ جُعِلْتُ فِدَاکَ؟

قَالَ: یُحِبُّ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ لِأَخِیهِ مَا یُحِبُّ لِأَعَزِّ أَهْلِهِ وَ یَکْرَهُ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ لِأَخِیهِ مَا یَکْرَهُ لِأَعَزِّ أَهْلِهِ وَ یُنَاصِحُهُ الْوَلَایَةَ.

فَبَکَی ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ قَالَ: کَیْفَ یُنَاصِحُهُ الْوَلَایَةَ؟

قَالَ: یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ! إِذَا کَانَ مِنْهُ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ بَثَّهُ هَمَّهُ‏، ففَرِحَ لِفَرَحِهِ إِنْ هُوَ فَرِحَ، وَ حَزِنَ لِحُزْنِهِ إِنْ هُوَ حَزِنَ، وَ إِنْ کَانَ عِنْدَهُ مَا یُفَرِّجُ عَنْهُ فَرَّجَ عَنْهُ، وَ إِلَّا دَعَا اللَّهَ لَهُ.

قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: ثَلَاثٌ لَکُمْ وَ ثَلَاثٌ لَنَا؛ أَنْ تَعْرِفُوا فَضْلَنَا وَ أَنْ تَطَئُوا عَقِبَنَا وَ أَنْ تَنْتَظِرُوا عَاقِبَتَنَا؛ فَمَنْ کَانَ هَکَذَا کَانَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَسْتَضِیئُ بِنُورِهِمُ مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْهُمْ؛‏ وَ أَمَّا الَّذِینَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ فَلَوْ أَنَّهُمْ یَرَاهُمْ مَنْ دُونَهُمْ لَمْ یَهْنِئْهُمُ الْعَیْشُ مِمَّا یَرَوْنَ مِنْ فَضْلِهِمْ.

فَقَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ: مَا لَهُمْ لَا یَرَوْنَ وَ هُمْ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ؟

قَالَ: یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ! إِنَّهُمْ مَحْجُوبُونَ بِنُورِ اللَّهِ. أَ مَا بَلَغَکَ الحَدِیثُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَقُولُ «إِنَّ لِلَّهِ خَلْقاً عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ [/ الْمُؤْمِنِینَ] بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ وُجُوهُهُمْ أَبْیَضُ مِنَ الثَّلْجِ وَ أَضْوَأُ مِنَ الشَّمْسِ الضَّاحِیَةِ. یَسْأَلُ السَّائِلُ: مَا هَؤُلَاءِ؟ فَیُقَالُ: هَؤُلَاءِ الَّذِینَ تَحَابُّوا فِی جَلَالِ اللَّهِ» .

 

19) از امام صادق ع نقل شده است که فرمودند:

الف. مؤمن برادر مؤمن، دیدبان و راهنمای او است، پس به او خیانت نمی‌کند و او را خوار نمی‌‌سازد. و از جمله حقوق مسلمان بر مسلمان این است که نباید او سیر و برادرش گرسنه، او سیراب و برادرش تشنه، او پوشیده و برادرش برهنه باشد؛ و حقّ‌ مسلمان بر برادر مسلمانش چقدر عظیم است؟!

ب. و فرمود: آنچه را که برای خود دوست می‌داری برای برادر مسلمانت دوست بدار، چنانچه نیازمند شدی از او کمک بخواه؛ و اگر او از تو درخواستی داشت عطایش کن و [حتی با نیت] خوب او را آزرده خاطر مگردان، و او هم به به خاطر تو آزرده نشود. پشتیبان او باش که او هم پشتیبان تو می‌باشد، اگر از نزد تو غایب گردد در غیابش حافظ‍‌ [آبرو و موقعیّت] او باش؛و اگر حضور داشته باشد از او دیدن کن و تجلیلش نما و گرامیش دار، چرا که او از تو و تو از او هستی؛ و اگر خسته و درمانده است رهایش نکن تا وقتی که آرامش یابد؛ و اگر خیری به او رسید شکر خدا گوی؛ و چنانچه [به نیازی] مبتلا شد، به او عطا کن و از طرف وی قبول مسئولیت کن و او را یاری نما.

ج. و اگر شخصی به برادرش بگوید تف بر تو! ولایت بین این دو منقطع می‌گردد؛ و اگر بگوید تو دشمن منی یکی از آن دو کافر شده‌اند؛ و اگر او را [بی‌دلیل] متهم سازد ایمان در قلبش از بین می‌رود چنانکه نمک در آب از بین می‌رود.

د. و نیز فرمود: همانا مؤمن چنان برای اهل آسمان نور می‌دهد و می‌درخشد که ستارگان آسمان برای اهل زمین می‌درخشند.

ه. و فرمود: همانا مؤمن ولی خداست؛ او را یاری می‌کند و برای او کار انجام می‌دهد و بر او جز حق نمی‌گوید و از غیر او نمی‌ترسد.

الکافی، ج‏2، ص170[4]؛ المؤمن، ص42[5]

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

الف. حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَی الْمُسْلِمِ أَنْ لَا یَشْبَعَ وَ یَجُوعُ أَخُوهُ وَ لَا یَرْوَی وَ یَعْطَشُ أَخُوهُ وَ لَا یَکْتَسِیَ وَ یَعْرَی أَخُوهُ فَمَا أَعْظَمَ حَقَّ الْمُسْلِمِ عَلَی أَخِیهِ الْمُسْلِمِ؛

ب. وَ قَالَ: أَحِبَّ لِأَخِیکَ الْمُسْلِمِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ إِذَا احْتَجْتَ فَسَلْهُ وَ إِنْ سَأَلَکَ فَأَعْطِهِ لَا تَمَلَّهُ خَیْراً وَ لَا یَمَلَّهُ لَکَ‏. کُنْ لَهُ ظَهْراً [ظَهِیراً] فَإِنَّهُ لَکَ ظَهْرٌ [ظَهِیر] إِذَا غَابَ فَاحْفَظْهُ فِی غَیْبَتِهِ وَ إِذَا شَهِدَ فَزُرْهُ وَ أَجِلَّهُ وَ أَکْرِمْهُ فَإِنَّهُ مِنْکَ وَ أَنْتَ مِنْهُ فَإِنْ کَانَ عَلَیْکَ عَاتِباً فَلَا تُفَارِقْهُ‏ حَتَّی تَسْأَلَ سُمَیْحَتَهُ‏ [تَسُلَّ سَخِیمَتَهُ] وَ إِنْ أَصَابَهُ خَیْرٌ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ إِنِ ابْتُلِیَ فَاعْضُدْهُ وَ إِنْ تُمُحِّلَ لَهُ فَأَعِنْهُ‏.

ج. وَ إِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِأَخِیهِ أُفٍّ انْقَطَعَ مَا بَیْنَهُمَا مِنَ الْوَلَایَةِ وَ إِذَا قَالَ أَنْتَ عَدُوِّی کَفَرَ أَحَدُهُمَا فَإِذَا اتَّهَمَهُ انْمَاثَ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ‏ کَمَا یَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِی الْمَاءِ.

د. وَ قَالَ بَلَغَنِی أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَزْهَرُ نُورُهُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تَزْهَرُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ؛

ه. وَ قَال:َ إِنَّ الْمُؤْمِنَ وَلِیُّ اللَّهِ یُعِینُهُ‏ وَ یَصْنَعُ لَهُ وَ لَا یَقُولُ عَلَیْهِ إِلَّا الْحَقَّ وَ لَا یَخَافُ غَیْرَهُ.

 

20) از امام صادق ع (نقل شده است که) فرمود:

[به خدا سوگند!] که خداوند به چیزی برتر از ادای حقّ‌ مؤمن پرستش نگردیده است.

الکافی، ج‏2، ص170؛ المؤمن، ص42

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

[و الله] مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ‏ءٍ أَفْضَلَ مِنْ أَدَاءِ حَقِّ الْمُؤْمِنِ.

 

21) ابان بن تغلب گوید: با امام صادق علیه السّلام طواف می‌کردم که مردی از اصحاب به من برخورد و از من می‌خواست همراه او بروم که حاجتی دارد. او به من اشاره کرد و من کراهت داشتم امام صادق علیه السّلام را رها کنم و با او بروم.

باز در میان طواف به من اشاره کرد و امام صادق علیه السّلام او را دید، به من فرمود: ای ابان! این تو را می‌خواهد؟

عرض کردم: آری.

فرمود: او کیست‌؟

گفتم: مردی از اصحاب ماست.

فرمود: او بر همان باوری است که تو بر آن هستی [یعنی او هم امامت را قبول دارد]؟

عرض کردم: آری.

فرمود: پس نزدش برو.

عرض کردم: طواف را بشکنم‌؟

فرمود: آری.

گفتم: اگر چه طواف واجب باشد؟

فرمود: آری.

ابان گوید: پس همراه او رفتم و سپس خدمت حضرت رسیدم و پرسیدم به من از حق مؤمن بر مؤمن خبر ده.

فرمود: ای ابان این موضوع را کنار گذار و بر آن وارد مشو.

عرض کردم: قربانت گردم! چرا!

سپس همواره تکرار کردم و به او اصرار نمودم تا فرمود: ای ابان نیمی از اموالت را به او می‌دهی؟!

سپس به من نگریست و چون دید که چه حالی به من دست داد، فرمود: ای ابان! مگر نمی‌دانی که خدای عز و جل کسانی را که دیگران را بر خود ترجیح داده‌اند یاد فرموده‌ است؟ [اشاره به آیه «وَ یُؤْثِرُونَ عَلی‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَة: و [آنها را در اموال خود] بر خود ترجیح می‏دهند هر چند خودشان گرفتار فقر و نیاز باشند» (حشر/9)]

عرض کردم: قربانت گردم! چر!

فرمود: اما وقتی تو نیمی از اموالت را به او می‌دهی هنوز او را بر خود ترجیح نداده‌ای؛ چرا که تو و او برابر شده‌اید! زمانی او را بر خود ترجیح داده‌ای که از نصف دیگر هم به او بدهی!

الکافی، ج‏2، ص171-172

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ صَاحِبِ الْکِلَلِ‏ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ:

کُنْتُ أَطُوفُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَعَرَضَ لِی رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا کَانَ سَأَلَنِی الذَّهَابَ مَعَهُ فِی حَاجَةٍ؛ فَأَشَارَ إِلَیَّ. فَکَرِهْتُ أَنْ أَدَعَ‏ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَذْهَبَ إِلَیْهِ.

فَبَیْنَا أَنَا أَطُوفُ إِذْ أَشَارَ إِلَیَّ أَیْضاً؛ فَرَآهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع؛ فَقَالَ: یَا أَبَانُ! إِیَّاکَ یُرِیدُ هَذَا؟

قُلْتُ: نَعَمْ!

قَالَ: فَمَنْ هُوَ؟

قُلْتُ: رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا.

قَالَ: هُوَ عَلَی مِثْلِ مَا أَنْتَ عَلَیْهِ؟

قُلْتُ: نَعَمْ!

قَالَ: فَاذْهَبْ إِلَیْهِ!

قُلْتُ: فَأَقْطَعُ الطَّوَافَ؟!

قَالَ: نَعَمْ.

قُلْتُ: وَ إِنْ کَانَ طَوَافَ الْفَرِیضَةِ؟

قَالَ: نَعَمْ.

قَالَ: فَذَهَبْتُ مَعَهُ. ثُمَّ دَخَلْتُ عَلَیْهِ بَعْدُ؛ فَسَأَلْتُهُ، فَقُلْتُ: أَخْبِرْنِی عَنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ.

فَقَالَ: یَا أَبَانُ! دَعْهُ لَا تَرِدْهُ!

قُلْتُ: بَلَی! جُعِلْتُ فِدَاکَ! فَلَمْ أَزَلْ أُرَدِّدُ عَلَیْهِ.

فَقَالَ: یَا أَبَانُ! تُقَاسِمُهُ شَطْرَ مَالِکَ؟

ثُمَّ نَظَرَ إِلَیَّ فَرَأَی مَا دَخَلَنِی؛ فَقَالَ: یَا أَبَانُ أَ مَا تَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ ذَکَرَ الْمُؤْثِرِینَ عَلَی أَنْفُسِهِمْ؟

قُلْتُ: بَلَی جُعِلْتُ فِدَاکَ!

فَقَالَ: أَمَّا إِذَا أَنْتَ قَاسَمْتَهُ، فَلَمْ تُؤْثِرْهُ بَعْدُ؛ إِنَّمَا أَنْتَ وَ هُوَ سَوَاءٌ! إِنَّمَا تُؤْثِرُهُ إِذَا أَنْتَ أَعْطَیْتَهُ مِنَ النِّصْفِ الْآخَرِ.

 

22) محمد بن عجلان گوید: خدمت امام صادق علیه السّلام بودم که مردی در آمد و سلام کرد.

حضرت از او پرسید: برادرانت که از آنها جدا شدی چگونه بودند؟

او ستایش نیکو کرد و آنها را از بدی مبرا دانست و مدح بسیار نمود.

حضرت به او فرمود: ثروتمندانشان از فقرایشان چگونه عیادت کنند؟

عرض کرد: اندک.

فرمود: نگاه و توجه ثروتمندانشان به فقرایشان چگونه است‌؟

عرض کرد: اندک.

فرمود: دستگیری و پیوند توانگرانشان نسبت به فقرایشان در آنجا که دستشان می‌رسد چگونه است‌؟

عرض کرد: شما اخلاق را ذکر می‌کنید که در میان کسانی که نزد ما هستند کمیاب است.

فرمود: پس چگونه آنها گمان می‌کنند که شیعه‌اند؟!

الکافی، ج‏2، ص173

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ قَالَ:

کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَدَخَلَ رَجُلٌ فَسَلَّمَ. فَسَأَلَهُ: کَیْفَ مَنْ خَلَّفْتَ مِنْ إِخْوَانِکَ؟

قَالَ: فَأَحْسَنَ الثَّنَاءَ وَ زَکَّی وَ أَطْرَی.

 فَقَالَ لَهُ: کَیْفَ عِیَادَةُ أَغْنِیَائِهِمْ عَلَی فُقَرَائِهِمْ؟

فَقَالَ: قَلِیلَةٌ!

قَالَ: وَ کَیْفَ مُشَاهَدَةُ أَغْنِیَائِهِمْ لِفُقَرَائِهِمْ؟

قَالَ: قَلِیلَةٌ!

قَالَ: فَکَیْفَ صِلَةُ أَغْنِیَائِهِمْ لِفُقَرَائِهِمْ فِی ذَاتِ أَیْدِیهِمْ؟

فَقَالَ: إِنَّکَ لَتَذْکُرُ أَخْلَاقاً قَلَّ مَا هِیَ فِیمَنْ عِنْدَنَا!

قَالَ فَقَالَ: فَکَیْفَ تَزْعُمُ‏ هَؤُلَاءِ أَنَّهُمْ شِیعَةٌ؟![6]

 

---

[1] . سه مورد متن مرحوم کراجکی با متن شهید ثانی تفاوت داشت که عبارات کراجکی را داخل کروشه نوشتم. سند مرحوم کراجکی دقیقا همان است که در سلسله سند شهید نیز آمده است.

[2] . در نقل کتاب المومن اندک تفاوتهایی در عبارات هست که در اینجا تقدیم می‌شود:

عَنِ الْمُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا حَقُّ الْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ؟

قَالَ: إِنِّی عَلَیْهِ شَفِیقٌ إِنِّی أَخَافُ أَنْ تَعْلَمَ وَ لَا تَعْمَلَ وَ تُضَیِّعَ وَ لَا تَحْفَظَ!

قَالَ فَقُلْتُ: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.

قَالَ: لِلْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ سَبْعَةُ حُقُوقٍ وَاجِبَةٍ وَ لَیْسَ مِنْهَا حَقٌّ إِلَّا وَ هُوَ وَاجِبٌ عَلَى أَخِیهِ إِنْ ضَیَّعَ مِنْهَا حَقّاً خَرَجَ مِنْ وَلَایَةِ اللَّهِ وَ تَرَکَ طَاعَتَهُ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ فِیهَا نَصِیبٌ:

أَیْسَرُ حَقٍّ مِنْهَا أَنْ تُحِبَّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ أَنْ تَکْرَهَ لَهُ مَا تَکْرَهُهُ لِنَفْسِکَ؛

وَ الثَّانِی أَنْ تُعِینَهُ بِنَفْسِکَ وَ مَالِکَ وَ لِسَانِکَ وَ یَدَیْکَ وَ رِجْلَیْکَ؛

وَ الثَّالِثُ أَنْ تَتَّبِعَ رِضَاهُ وَ تَجْتَنِبَ سَخَطَهُ وَ تُطِیعَ أَمْرَهُ؛

وَ الرَّابِعُ أَنْ تَکُونَ عَیْنَهُ وَ دَلِیلَهُ وَ مِرْآتَهُ؛

وَ الْخَامِسُ أَنْ لَا تَشْبَعَ وَ یَجُوعَ وَ تَرْوَى وَ یَظْمَأَ وَ تَکْتَسِیَ وَ یَعْرَى؛

وَ السَّادِسُ أَنْ یَکُونَ لَکَ خَادِمٌ وَ لَیْسَ لَهُ خَادِمٌ‏ وَ لَکَ امْرَأَةٌ تَقُومُ عَلَیْکَ وَ لَیْسَ لَهُ امْرَأَةٌ تَقُومُ عَلَیْهِ أَنْ تَبْعَثَ خَادِمَکَ یَغْسِلُ ثِیَابَهُ وَ یَصْنَعُ طَعَامَهُ وَ یُهَیِّئُ فِرَاشَهُ؛

وَ السَّابِعُ أَنْ تُبِرَّ قَسَمَهُ وَ تُجِیبَ دَعْوَتَهُ وَ تَعُودَ مَرْضَتَهُ وَ تَشْهَدَ جَنَازَتَهُ وَ إِنْ کَانَتْ لَهُ حَاجَةٌ تُبَادِرُ مُبَادَرَةً إِلَى قَضَائِهَا وَ لَا تُکَلِّفْهُ أَنْ یَسْأَلَکَهَا.

فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ وَصَلْتَ وَلَایَتَکَ بِوَلَایَتِهِ وَ وَلَایَتَهُ بِوَلَایَتِکَ.

و عن المعلى‏ مثله و قال فی حدیثه: فإذا جعلت ذلک وصلت ولایتک بولایته‏ و ولایته بولایة الله عز و جل‏ .

[3] . شبیه این مضمون که امام به خاطر نگرانی از عمل نکردن ابتدا از گفتن مطلب سرباز می‌زنند این روایت هم در الکافی، ج‏2، ص170 آمده است:

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَبِیهِ سَیْفٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: کَتَبَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا یَسْأَلُونَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَشْیَاءَ وَ أَمَرُونِی أَنْ أَسْأَلَهُ عَنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَى أَخِیهِ فَسَأَلْتُهُ فَلَمْ یُجِبْنِی فَلَمَّا جِئْتُ لِأُوَدِّعَهُ فَقُلْتُ سَأَلْتُکَ فَلَمْ تُجِبْنِی فَقَالَ إِنِّی أَخَافُ أَنْ تَکْفُرُوا إِنَّ مِنْ أَشَدِّ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَى خَلْقِهِ ثَلَاثاً إِنْصَافَ الْمَرْءِ مِنْ نَفْسِهِ حَتَّى لَا یَرْضَى لِأَخِیهِ مِنْ نَفْسِهِ إِلَّا بِمَا یَرْضَى لِنَفْسِهِ مِنْهُ وَ مُوَاسَاةَ الْأَخِ فِی الْمَالِ وَ ذِکْرَ اللَّهِ عَلَى کُلِّ حَالٍ لَیْسَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَکِنْ عِنْدَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ فَیَدَعُهُ.

[4] . در الکافی، ج‏2، ص171 روایت دیگری هم آمده است که به این خیلی نزدیک است و محتمل است دو نقل از یک روایت باشد:

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی الْمَأْمُونِ الْحَارِثِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا حَقُّ الْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ قَالَ إِنَّ مِنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ الْمَوَدَّةَ لَهُ فِی صَدْرِهِ وَ الْمُوَاسَاةَ لَهُ فِی مَالِهِ وَ الْخَلَفَ لَهُ فِی أَهْلِهِ وَ النُّصْرَةَ لَهُ عَلَى مَنْ ظَلَمَهُ وَ إِنْ کَانَ نَافِلَةٌ فِی الْمُسْلِمِینَ‏ وَ کَانَ غَائِباً أَخَذَ لَهُ بِنَصِیبِهِ وَ إِذَا مَاتَ الزِّیَارَةَ إِلَى قَبْرِهِ وَ أَنْ لَا یَظْلِمَهُ وَ أَنْ لَا یَغُشَّهُ وَ أَنْ لَا یَخُونَهُ وَ أَنْ لَا یَخْذُلَهُ وَ أَنْ لَا یُکَذِّبَهُ وَ أَنْ لَا یَقُولَ لَهُ أُفٍّ وَ إِذَا قَالَ لَهُ أُفٍّ فَلَیْسَ بَیْنَهُمَا وَلَایَةٌ وَ إِذَا قَالَ لَهُ أَنْتَ عَدُوِّی فَقَدْ کَفَرَ أَحَدُهُمَا وَ إِذَا اتَّهَمَهُ انْمَاثَ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ کَمَا یَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِی الْمَاءِ.

[5] . نقل کتاب مومن در فراز «ب» (و با این عبارت که با عبارت کافی تفاوت می‌کند) تمام می‌شود: وَ إِنِ ابْتُلِیَ فَأَعْطِهِ وَ تَحَمَّلْ عَنْهُ وَ أَعِنْهُ.

[6] . در همینجا بعد از روایت فوق 4 روایت دیگر هم آمده است که مضمون فوق را تایید می کند:

11- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ الشِّیعَةَ عِنْدَنَا کَثِیرٌ فَقَالَ فَهَلْ یَعْطِفُ الْغَنِیُّ عَلَى الْفَقِیرِ وَ هَلْ یَتَجَاوَزُ الْمُحْسِنُ عَنِ الْمُسِی‏ءِ وَ یَتَوَاسَوْنَ فَقُلْتُ لَا فَقَالَ لَیْسَ هَؤُلَاءِ شِیعَةً- الشِّیعَةُ مَنْ یَفْعَلُ هَذَا.

12- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ فُضَیْلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ص یَقُولُ‏ عَظِّمُوا أَصْحَابَکُمْ وَ وَقِّرُوهُمْ وَ لَا یَتَجَهَّمُ‏ بَعْضُکُمْ بَعْضاً وَ لَا تَضَارُّوا وَ لَا تَحَاسَدُوا وَ إِیَّاکُمْ وَ الْبُخْلَ کُونُوا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلِصِینَ.

الکافی، ج‏2، ص174

13- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ‏ أَبَانٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع‏ أَ یَجِی‏ءُ أَحَدُکُمْ إِلَى أَخِیهِ فَیُدْخِلُ یَدَهُ فِی کِیسِهِ فَیَأْخُذُ حَاجَتَهُ فَلَا یَدْفَعُهُ فَقُلْتُ مَا أَعْرِفُ ذَلِکَ فِینَا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَلَا شَیْ‏ءَ إِذاً قُلْتُ فَالْهَلَاکُ إِذاً فَقَالَ إِنَّ الْقَوْمَ لَمْ یُعْطَوْا أَحْلَامَهُمْ بَعْدُ .

15- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لَا یَظْلِمُهُ وَ لَا یَخْذُلُهُ وَ لَا یَخُونُهُ وَ یَحِقُّ عَلَى الْمُسْلِمِینَ الِاجْتِهَادُ فِی التَّوَاصُلِ وَ التَّعَاوُنُ عَلَى التَّعَاطُفِ‏ وَ الْمُوَاسَاةُ لِأَهْلِ الْحَاجَةِ وَ تَعَاطُفُ بَعْضِهِمْ عَلَى بَعْضٍ حَتَّى تَکُونُوا کَمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- رُحَمَاءَ بَیْنَکُمْ‏ مُتَرَاحِمِینَ مُغْتَمِّینَ لِمَا غَابَ عَنْکُمْ مِنْ أَمْرِهِمْ عَلَى مَا مَضَى عَلَیْهِ مَعْشَرُ الْأَنْصَارِ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص.