1072) سوره حجرات (49)، آیه7 قسمت سوم (شأن نزول و قسمت اول احادیث
شأن نزول
برخی از کسانی که شأن نزول آیه قبل را در مورد ولید بن عقبه معرفی کرده بودند مدعیاند که آن آیه و دو آیه بعدیش در مورد وی نازل شده است (تفسیر مقاتل بن سلیمان؛ ج4، ص93[1])؛ و بر این اساس مقصود از این آیات را این گونه توضیح دادهاند که در آیه قبل میفرماید: ای آن کسانی که ایمان آوردید! اگر فاسقی برای شما خبری آورد؛یعنی اگر دروغگویی مطلب دروغی را برای شما گفت؛ پس بررسی کنید [یا: درنگ نمایید] که مبادا با عدهای بهنادانی برخورد کنید؛ یعنی در حالی که نسبت به امر ایشان (بنی المصطق) جهالت دارید به آنان آسیبی برسانید؛ آنگاه بر آنچه کردهاید پشیمان شوید. یعنی کسانی که به جنگ با بنیالمصطلق میپرداختند.
سپس در این آیه میفرماید: و بدانید که همانا در میان شماست پیامبر خدا، اگر در بسیاری از آن امور از شما فرمان برد، یعنی از اینکه تشویق میکردید به جنگیدن با آنها، قطعا به دردسر میافتید؛ یعنی در دینتان به گناه میافتید؛ سپس آنان را متذکر به نعمتهایش کرد و فرمود... .
و در آیه بعد هم فرمود این ایمانی که محبوب شما قرار داد فضل و نعمتی از جانب خداوند برای شما بود.
حدیث
الف. اعلموا ان فیکم رسول الله
1) الف. از امام صادق ع روایت شده است که درباره این سخن خداوند که «و بدانید که همانا در میان شماست پیامبر خدا، اگر از شما اطاعت کند...» فرمودند:
یعنی حتی اگر چشم برهم زدنی از میان شما غایب شود، در میان شما حجتی از او همواره پابرجاست.
اثبات الوصیة، ص185
و روی عنه [أبی عبداللّه] علیه السّلام فی قول اللّه عز و جل «وَ اعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یطِیعُکُمْ»: یعنی لو یغب[2] عنکم طرفة عین و فیکم الحجّة منه قائمة.[3]
ب. کمیل بن زیاد میگوید: امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) دست مرا گرفت و به بیابان برد، چون به صحرا رسید نفس عمیقی کشید و فرمود:
... بلی زمین تهی نماند از کسی که حجّت بر پای خداست، یا ظاهر و مشهور است و یا ترسان و پنهان از دیدههاست. تا حجّتهای خدا باطل نشود و نشانههایش از میان نرود، و اینان چندند، و کجا جای دارند؟!
به خدا سوگند اندک به شمارند، و نزد خدا بزرگمقدار. خدا حجتها و نشانههای خود را به آنان نگاه میدارد، تا به همانندهای خویشش بسپارند و در دلهای خویشش بکارند.
دانش، نور حقیقت بینی را بر آنان تافته و آنان روح یقین را دریافته و آنچه را نازپروردگان دشوار دیدهاند آسان پذیرفتهاند؛ و بدانچه نادانان از آن رمیدهاند خو گرفته. و همنشین دنیایند با تنها، و جانهاشان آویزان است در ملأ اعلی. اینان خدا را در زمین او جانشینانند و مردم را به دین او میخوانند. وه که چه آرزومند دیدار آنانم؟ کمیل! اگر خواهی بازگرد.
نهجالبلاغه، حکمت 147 (ترجمه شهیدی، ص388)؛ تفسیر القمی، ج1، ص359؛ الغارات (ط - الحدیثة)، ج1، ص153؛ تاریخ الیعقوبی، ج2، ص206؛ الغیبة للنعمانی، ص136؛ الخصال، ج1، ص187؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج1، ص291
قَالَ کُمَیلُ بْنُ زِیادٍ أَخَذَ بِیدِی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع فَأَخْرَجَنِی إِلَی الْجَبَّانِ فَلَمَّا أَصْحَرَ تَنَفَّسَ الصُّعَدَاءَ ثُمَّ قَالَ یا کُمَیلَ بْنَ زِیاد ...
اللَّهُمَّ بَلَی لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَینَاتُهُ. وَ کَمْ ذَا وَ أَینَ أُولَئِکَ؟! أُولَئِکَ وَ اللَّهِ الْأَقَلُّونَ عَدَداً وَ الْأَعْظَمُونَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْراً؛ یحْفَظُ اللَّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَ بَینَاتِهِ حَتَّی یودِعُوهَا نُظَرَاءَهُمْ وَ یزْرَعُوهَا فِی قُلُوبِ أَشْبَاهِهِم. هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلَی حَقِیقَةِ الْبَصِیرَةِ وَ بَاشَرُوا رُوحَ الْیقِینِ وَ اسْتَلَانُوا مَا اسْتَوْعَرَهُ الْمُتْرَفُونَ وَ أَنِسُوا بِمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجَاهِلُونَ وَ صَحِبُوا الدُّنْیا بِأَبْدَانٍ أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الْأَعْلَی أُولَئِکَ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِهِ. آهِ آهِ شَوْقاً إِلَی رُؤْیتِهِمْ! انْصَرِفْ یا کُمَیلُ إِذَا شِئْتَ.
این حدیث در بسیاری از منابع اهل سنت نیز آمده است؛ از جمله: العقد الفرید (ابن عبد ربه أندلسی م328)، ج2، ص82؛ الجلیس الصالح الکافی والأنیس الناصح الشافی (معافی م390)، ص584؛ حلیة الأولیاء (ابونعیم اصبهانی م430) ج1، ص80؛ الفقیه والمتفقه (خطیب بغدادی م463) ج1، ص183؛ إحیاء علوم الدین (غزالی م505) ج1، ص72؛ المجموع اللفیف (أبوجعفر أفطسی م515)، ص35؛ التذکرة الحمدونیة (أبوالمعالی بغدادی م562)، ج1، ص68؛ تاریخ دمشق (ابن عساکر م571) ج14، ص18؛ ج50، ص253؛ صفة الصفوة (ابن جوزی، م597) ج1، ص123؛ جامع المسائل (ابن تیمیة م728) ج5، ص53؛ تهذیب الکمال فی أسماء الرجال (مزی م742) ج24، ص221؛ تذکرة الحفاظ (= طبقات الحفاظ؛ للذهبی م748) ج1، ص15؛ کشف الکربة فی وصف أهل الغربة، (ابن رجب حنبلی م795)، ص323؛ جامع الأحادیث (سیوطی) ج29، ص277؛ و...[4]
2) الف. از امیرالمومنین ع در اواخر عمرشان خطبهای روایت شده است که در آن به برخی از مشکلاتی که در حکومتشان رخ داد و موفق به اصلاح آن نشدند میپردازند. در فرازی از این خطبه آمده است: همانا از رسول الله ص شنیدم که فرمودند:
چگونه خواهید بود وقتی که فتنهای شما را دربرگیرد که کودک در متن آن رشد کند و بزرگسال در آن پیر شود و مردم بر وفق آن حرکت کنند و آن را سنت قرار دهند به طوری که اگر چیزی از آن تغییر کند گفته شود که مردم کار منکری انجام داده و سنت را تغییر دادهاند؛ سپس بلا شدت گیرد، و فرزندان به اسارت گرفته شوند، و فتنه آنان را خرد کند، آن طور که آتش هیزم را خرد کند و آن طور که سنگ آسیاب با سنگینیاش گندم را خرد کند، و برای غیرخدا به فقاهت روی آرند و فقیه شوند، و برای غیر عمل علم بیاموزند، و دنیا را با اعمال اخروی طلب کنند!
در همین راستا به حدیث 19 در ادامه نیز توجه شود.
الکافی، ج8، ص59؛ کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج2، ص719، ح18؛ الإحتجاج (للطبرسی)، ج1، ص263[5]
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ الْهِلَالِیِّ قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ ص ثُمَّ قَال:
... إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ کَیْفَ أَنْتُمْ إِذَا لَبَسَتْکُمْ فِتْنَةٌ یَرْبُو فِیهَا الصَّغِیرُ [الْوَلِیدُ] وَ یَهْرَمُ فِیهَا الْکَبِیرُ یَجْرِی النَّاسُ عَلَیْهَا وَ یَتَّخِذُونَهَا سُنَّةً فَإِذَا غُیِّرَ مِنْهَا شَیْءٌ قِیلَ قَدْ غُیِّرَتِ السُّنَّةُ وَ قَدْ أَتَی النَّاسُ مُنْکَراً ثُمَّ تَشْتَدُّ الْبَلِیَّةُ وَ تُسْبَی الذُّرِّیَّةُ وَ تَدُقُّهُمُ الْفِتْنَةُ کَمَا تَدُقُّ النَّارُ الْحَطَبَ وَ کَمَا تَدُقُّ الرَّحَی بِثِفَالِهَا وَ یَتَفَقَّهُونَ لِغَیْرِ اللَّهِ وَ یَتَعَلَّمُونَ لِغَیْرِ الْعَمَلِ وَ یَطْلُبُونَ الدُّنْیَا بِأَعْمَالِ الْآخِرَة
ب. از امام صادق ع روایت شده است:
به پیامبر ص خبر رسید که جماعتی از قریش گفتهاند: آیا [حضرت] محمد چنین گمان میکند که امر حکومت را در اهل بیتش محکم کرده است؟! قطعا اگر بمیرد آن را از آنها بیرون میآوریم و در غیر آنها قرار میدهیم.
پس رسول الله ص بیرون آمد تا به مجمع آنان رسید و فرمود: ای جماعت قریش! شما را چه میشود در حالی که بعد از من کافر شده باشید و سپس در کتیبهای از اصحابم به من نشان دهند که سر و گردن شما را با شمشیر میزنم؟!
پس جبرئیل بلافاصله نازل شد و گفت: بگو اگر خدا بخواهد یا علی بن ابیطالب [چنین کند].
پس رسول الله گفت: اگر خدا بخواهد یا علی بن ابیطالب عهدهدار این کار از شما شود.
الأمالی (للمفید)، ص113
قَالَ أَخْبَرَنِی أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنَ مُحَمَّدٍ ع قَالَ:
بَلَغَ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْ قَوْمٍ مِنْ قُرَیْشٍ أَنَّهُمْ قَالُوا أَ یَرَی مُحَمَّدٌ أَنَّهُ قَدْ أَحْکَمَ الْأَمْرَ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ وَ لَئِنْ مَاتَ لَنَعْزِلَنَّهَا عَنْهُمْ وَ لَنَجْعَلُهَا فِی سِوَاهُمْ.
فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَتَّی قَامَ فِی مَجْمَعِهِمْ ثُمَّ قَالَ: یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ کَیْفَ بِکُمْ وَ قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدِی ثُمَّ رَأَیْتُمُونِی فِی کَتِیبَةٍ مِنْ أَصْحَابِی أَضْرِبُ وُجُوهَکُمْ وَ رِقَابَکُمْ بِالسَّیْفِ؟!
فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ ع فِی الْحَالِ فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَبَّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ: قُلْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ أَوْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ.
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صإِنْ شَاءَ اللَّهُ أَوْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ یَتَوَلَّی ذَلِکَ مِنْکُم.
ج. از امیرالمومنین ع روایت شده است که فرمودند:
این شیعه به وضعیتی مبتلا شود که [در چنان وضع سختی در چنگ دشمنان گرفتار شود که] همچون بزهایی باشد که قصاب نداند که روی کدام دست بگذارد؛ نه جایگاه بلندی داشته باشند که بر آن مشرف شوند و نه تکیهگاهی که در امورشان بدان تکیه کنند.
الغیبة للنعمانی، ص191
حَدَّثَنَا بِهِ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَسَّانَ الرَّازِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ مُزَاحِمٍ الْعَبْدِیِّ عَنْ عِکْرِمَةَ بْنِ صَعْصَعَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ:
لَا تَنْفَکُّ هَذِهِ الشِّیعَةُ حَتَّی تَکُونَ بِمَنْزِلَةِ الْمَعْزِ لَا یَدْرِی الْخَابِسُ عَلَی أَیِّهَا یَضَعُ یَدَهُ فَلَیْسَ لَهُمْ شُرَفٌ یُشْرِفُونَهُ وَ لَا سِنَادٌ یَسْتَنِدُونَ إِلَیْهِ فِی أُمُورِهِمْ .[6]
د. و باز از ایشان روایت شده که فرمودند:
ای جماعت شیعه! گویی شما را میبینم که همچون شترهایی هستید که این طرف و آن طرف دنبال چراگاهی میروند و آن را نمییابند.
الغیبة للنعمانی، ص192
وَ بِهِ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الشَّاعِرِ یَعْنِی ابْنَ عُقْبَةَ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیّاً ع یَقُولُ:
کَأَنِّی بِکُمْ تَجُولُونَ جَوَلَانَ الْإِبِلِ تَبْتَغُونَ مَرْعًی وَ لَا تَجِدُونَهَا یَا مَعْشَرَ الشِّیعَةِ.
ه. و از امام باقر ع روایت شده که فرمودند:
چگونه خواهید بود هنگامی که بالا بروید و کسی را نیابید؛ و برگردید و کسی را نیابید.
الغیبة للنعمانی، ص193
وَ بِهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُثَنَّی الْعَطَّارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ وَ رَوَاهُ الْحَکَمُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ:
کَیْفَ بِکُمْ إِذَا صَعِدْتُمْ فَلَمْ تَجِدُوا أَحَداً وَ رَجَعْتُمْ فَلَمْ تَجِدُوا أَحَداً.
و. دعایی توسط یکی از نواب اربعه از جانب امام زمان ع وارد شده که ایشان توصیه کردهاند شیعیان در زمان غیبت بر خواندن آن مراقبت داشته باشند. در فرازی از آن دعا آمده است:
خدایا! ما به تو شکایت میآوریم از فقدان پیامبرمان و غیبت ولیمان و واقع شدنمان در میان فتنهها و غلبه دشمنانمان بر ما و کمی تعدادمان؛ خدایا پس فرج و گشایشی بفرما این را با فتح و پیروزیای از جانب تو که در آن تعجیل فرایی و نصرتی از جانب تو که آن را عزت بدهی و امام عدلی که آشکار و غالب گردانی؛ ای خداوند بر حق و ای رب العالمین!
خدایا ما از تو میخواهیم که اذن دهی به ولیات در اینکه عدل تو را در میان بندگانت برپا دارد و ...
کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص514؛ تهذیب الأحکام، ج3، ص111
حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْحُسَیْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمُکَتِّبُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَلِیِّ بْنُ هَمَّامٍ بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ ذَکَرَ أَنَّ الشَّیْخَ الْعَمْرِیَّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ أَمْلَاهُ عَلَیْهِ وَ أَمَرَهُ أَنْ یَدْعُوَ بِهِ وَ هُوَ الدُّعَاءُ فِی غَیْبَةِ الْقَائِمِ ع: اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَک ...[7]
اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنَا وَ غَیْبَةَ وَلِیِّنَا وَ شِدَّةَ الزَّمَانِ عَلَیْنَا وَ وُقُوعَ الْفِتَنِ بِنَا وَ تَظَاهُرَ الْأَعْدَاءِ عَلَیْنَا وَ کَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ قِلَّةَ عَدَدِنَا اللَّهُمَّ فَافْرُجْ ذَلِکَ بِفَتْحٍ مِنْکَ تُعَجِّلُهُ وَ نَصْرٍ مِنْکَ تُعِزُّهُ وَ إِمَامِ عَدْلٍ تُظْهِرُهُ إِلَهَ الْحَقِّ رَبَّ الْعَالَمِینَ.
اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ أَنْ تَأْذَنَ لِوَلِیِّکَ فِی إِظْهَارِ عَدْلِکَ فِی عِبَادِکَ...[8]
شکواییهای با همین مضمون، از امیرالمومنین ع در جنگ صفین (وقعة صفین، ص231[9]) و از امام صادق ع در فراز پایانی دعای افتتاح ماه رمضان (تهذیب الأحکام، ج3، ص106-112[10]) نیز روایت شده است.
3) الف. از امام صادق ع روایت شده است که رسول الله ص فرمودند:
هماانا خداوند امتم را برایم در گِل ممثّل [= مجسم] فرمود و اسامی آنان را به من آموخت همان گونه که «به آدم اسماء، همگیشان را تعلیم داد» (بقره/30)؛ پس «اصحاب رایات» (= پرچمداران) بر من گذشتند و من برای علی ع و شیعه استغفار کردم ...
الکافی، ج1، ص443-444؛ بصائر الدرجات، ج1، ص83 و 86؛ تفسیر فرات الکوفی، ص393؛ الخصال، ج2، ص563؛ الأمالی (للمفید)، ص126؛ الأمالی (للطوسی)، ص649
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ:
إِنَّ اللَّهَ مَثَّلَ لِی أُمَّتِی فِی الطِّینِ وَ عَلَّمَنِی أَسْمَاءَهُمْ کَمَا عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها فَمَرَّ بِی أَصْحَابُ الرَّایَاتِ فَاسْتَغْفَرْتُ لِعَلِیٍّ وَ شِیعَتِهِ ...[11] .
ب. از امام صادق ع از پدرشان از جدشان روایت شده است که رسول الله ص فرمودند:
ای علی! هماانا خداوند امتم برایم در گِل ممثّل [= مجسم] شد به طوری که کوچک و بزرگشان را دیدم، در حالی که روحهایی بودند پیش از اینکه جسمها آفریده شود؛ و من بر تو و شیعیانت عبور کردم و برایتان استغفار نمودم ...
بصائر الدرجات، ج1، ص84؛ فضائل الشیعة (صدوق)، ص32[12]؛ إرشاد القلوب (للدیلمی)، ج2، ص293
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ جَبَلَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
یَا عَلِیُّ لَقَدْ مُثِّلَتْ لِی أُمَّتِی فِی الطِّینِ حَتَّی رَأَیْتُ صَغِیرَهُمْ وَ کَبِیرَهُمْ أَرْوَاحاً قَبْلَ أَنْ یخلق [تُخْلَقَ] الْأَجْسَادُ وَ إِنِّی مَرَرْتُ بِکَ وَ بِشِیعَتِکَ فَاسْتَغْفَرْتُ لَکُمْ ...[13]
4) از امام صادق ع روایت شده که فرمودند:
همانا برای خداوند آفریدهای از رحمت او وجود دارد که آنها را از نور و رحمتش و از رحمتش برای رحمتش آفریده است. پس آنها چشم بینای خداوند، گوش شنوای او، زبان او که به اذن او در میان مخلوقات گویاست، و مورد اعتماد خداوند بر آنچه نازل شده - اعم از عذر، هشدار و حجّت - هستند. پس به وسیل? آنها، گناهان را نابود و گرفتاریها را دفع میکند و به وسیله آنها رحمت خود را فرود میآورد، و با آنان مرده را زنده میکند و با آنان زنده را میمیراند و به سویله آنان خلق خود را مورد آزمایش قرار میدهد و به وسیل? آنها قضا و دستورات خود را در میان خلق برقرار میسازد.
عرض کردم: فدای شما شوم! آنها چه کسانیاند؟
فرمودند:آنها اوصیاء [جانشیان پیامبر ص] میباشند.
التوحید (للصدوق)، ص167؛ بصائر الدرجات، ج1، ص62؛ الإمامة و التبصرة من الحیرة (صدوق)، ص132
أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ:
إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خَلْقاً مِنْ رَحْمَتِهِ خَلَقَهُمْ مِنْ نُورِهِ وَ رَحْمَتِهِ مِنْ رَحْمَتِهِ لِرَحِمْتِهِ فَهُمْ عَیْنُ اللَّهِ النَّاظِرَةُ وَ أُذُنُهُ السَّامِعَةُ وَ لِسَانُهُ النَّاطِقُ فِی خَلْقِهِ بِإِذْنِهِ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَی مَا أَنْزَلَ مِنْ عُذْرٍ أَوْ نُذْرٍ أَوْ حُجَّةٍ فَبِهِمْ یَمْحُو السَّیِّئَاتِ وَ بِهِمْ یَدْفَعُ الضَّیْمَ وَ بِهِمْ یُنْزِلُ الرَّحْمَةَ وَ بِهِمْ یُحْیِی مَیِّتاً وَ بِهِمْ یُمِیتُ حَیّاً وَ بِهِمْ یَبْتَلِی خَلْقَهُ وَ بِهِمْ یَقْضِی فِی خَلْقِهِ قَضِیَّتَهُ.
قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَنْ هَؤُلَاءِ؟
قَالَ: الْأَوْصِیَاءُ.
5) الف. اسماعیل هاشمی میگوید: از عملکرد خانوادهام در سبک شمردن دین شکایت به امام صادق علیه السّلام بردم؛ فرمودند:
ای اسماعیل! از این مطلب در خانوادهات تعجب نکن! زیرا خداوند تبارک و تعالی برای هر خاندانی حجّتی را قرار داده که در روز قیامت با او حجت را بر آن خاندان تمام میکند و به ایشان میفرماید: آیا فلانی را در میان خود ندیدید؟ و آیا رفتار درست او را در میان خود مشاهده نکردید؟ آیا نمازش را در میان خود ندیدید؟ آیا دینداریش را در میان خود ندیدید؟ پس چرا به او اقتدا نکردید؟ و او حجّتی باشد علیه آنها در روز قیامت.
ب. معاویه بن عمار میگوید: امام صادق ع فرمود:
همانا شخصی از شما در محلهای زندگی میکند تا خداوند عز و جل روز قیامت با وی حجت را بر همسایگان او تمام کند و به آنان گفته شود: آیا فلانی در بین شما نبود؟ آیا سخنش را نشنیدید؟ آیا گریههای شبانهاش را ندیدید؟ پس وی حجتی علیه آنان باشد.
الکافی، ج8، ص84
الف. عَلِی بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیمَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْهَاشِمِی عَنْ أَبِیهِ قَالَ: شَکَوْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا أَلْقَی مِنْ أَهْلِ بَیتِی مِنِ اسْتِخْفَافِهِمْ بِالدِّینِ فَقَالَ:
یا إِسْمَاعِیلُ! لَا تُنْکِرْ ذَلِکَ مِنْ أَهْلِ بَیتِکَ؛ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی جَعَلَ لِکُلِّ أَهْلِ بَیتٍ حُجَّةً یحْتَجُّ بِهَا عَلَی أَهْلِ بَیتِهِ فِی الْقِیامَةِ؛ فَیقَالُ لَهُمْ: أَ لَمْ تَرَوْا فُلَاناً فِیکُمْ؟ أَ لَمْ تَرَوْا هَدْیهُ فِیکُمْ؟ أَ لَمْ تَرَوْا صَلَاتَهُ فِیکُمْ؟ أَ لَمْ تَرَوْا دِینَهُ؟ فَهَلَّا اقْتَدَیتُمْ بِهِ؟! فَیکُونُ حُجَّةً عَلَیهِمْ فِی الْقِیامَةِ.
ب. عنه عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثَیمٍ النَّخَّاسِ عَنْ مُعَاوِیةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یقُولُ:
إِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ لَیکُونُ فِی الْمَحَلَّةِ، فَیحْتَجُّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یوْمَ الْقِیامَةِ عَلَی جِیرَانِهِ [بِهِ]؛ فَیقَالُ لَهُمْ: أَ لَمْ یکُنْ فُلَانٌ بَینَکُمْ؟ أَ لَمْ تَسْمَعُوا کَلَامَهُ؟ أَ لَمْ تَسْمَعُوا بُکَاءَهُ فِی اللَّیلِ؟ فَیکُونُ حُجَّةَ اللَّهِ عَلَیهِمْ.
[2] . به لحاظ نحوی این عبارت اشکالی دارد و آن اینکه حرف «لو» مجزوم نمی کند لذا احتمالا یغب در اصل یغیب باشد که در نسخه اشتباه شده؛ و احتمال ضعیفتری دارد که از ماده وغب (که دلالت بر سقوط و ضعف دارد) باشد (که مضارعش یغب می شود شبیه وجد یجد؛ اما تعبیر «وغب» با «عن» نیامده است؛ و لذا این احتمال خیلی ضعیف است.
[3] . ترجمه این عبارت چندان صاف نیست؛ در ترجمهای که از این کتاب توسط آقای محمد جواد نجفی انجام شده این عبارت چنین آمده است:
یعنى حجت قائمى که از طرف خدا باشد بقدر طرفة عین از شما غائب نخواهد بود. (ترجمه إثبات الوصیة، ص346)
ما فرض را بر این گذاشتهایم که حدیث فقط در مقام توضیح عبارت «وَ اعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ» است و در اصل به این صورت بوده است: «یعنی و فیکم الحجة منه قائمه، لو یغیب عنکم طرفة عین».
یک احتمال ضعیفتر این است که اینجا حرف «لو» دلالت بر نفی (استفهام انکاری) داشته باشد که معنای حدیث این باشد:
چگونه حتی برای چشم برهم زدنی از شما غایب شود در حالی که حجتی از او در میان شما پابرجاست.
در واقع، این حدیث میخواهد بفرماید هیچگاه زمین خالی از حجت نیست و همواره رسول الله بین شماست؛ بر اساس ترجمه اول میفرماید: هرگاه (ولو یک لحظه) پیامبر نباشد و غایب شود حتما حجت دیگری هست؛ و بر اساس ترجمه دوم میفرماید اساسا غیبت او حتی برای یک لحظه معنی ندارد زیرا همواره حجتی از او در میان شما هست.
[4]. در آدرس زیر متن تمام این متون به اضافه منابع دیگری که من ندیده بودم را آورده است؛
http://amafhhjm.ir/wp/almobin/Amafhhjm/q-tfs-033-033-homfatemah/q-tfs-033-033-ahlbayt-14-10015.html
[5] . در اینجا این حدیث از امام صادق ع روایت شده است با این سند:
عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص
[6]. در همانجا همین دو حدیث هم آمده است که بسیار مضمونشان به این نزدیک است:
وَ أَخْبَرَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو بَدْرٍ عَنْ عُلَیْمٍ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى أَنَّهُ قَالَ: لَا یَنْفَکُّ الْمُؤْمِنُونَ حَتَّى یَکُونُوا کَمَوَاتِ الْمَعْزِ لَا یَدْرِی الْخَابِسُ عَلَى أَیِّهَا یَضَعُ یَدَهُ لَیْسَ فِیهِمْ شُرَفٌ یُشْرِفُونَهُ وَ لَا سِنَادٌ یُسْنِدُونَ إِلَیْهِ أَمْرَهُمْ.
حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْقُرَشِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سَمِعَهُ یَقُولُ لَا تَزَالُونَ تَنْتَظِرُونَ حَتَّى تَکُونُوا کَالْمَعْزِ الْمَهُولَةِ الَّتِی لَا یُبَالِی الْجَازِرُ أَیْنَ یَضَعُ یَدَهُ مِنْهَا لَیْسَ لَکُمْ شُرَفٌ تُشْرِفُونَهُ وَ لَا سَنَدٌ تُسْنِدُونَ إِلَیْهِ أُمُورَکُمْ.
[7]. فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَبِیَّکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَبِیَّکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی اللَّهُمَّ لَا تُمِتْنِی مِیتَةً جَاهِلِیَّةً وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی اللَّهُمَّ فَکَمَا هَدَیْتَنِی بِوَلَایَةِ مَنَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُ عَلَیَّ مِنْ وُلَاةِ أَمْرِکَ بَعْدَ رَسُولِکَ ص حَتَّى وَالَیْتَ وُلَاةَ أَمْرِکَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ عَلِیّاً وَ مُحَمَّداً وَ جَعْفَراً وَ مُوسَى وَ عَلِیّاً وَ مُحَمَّداً وَ عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُجَّةَ الْقَائِمَ الْمَهْدِیَّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ اللَّهُمَّ فَثَبِّتْنِی عَلَى دِینِکَ وَ اسْتَعْمِلْنِی بِطَاعَتِکَ وَ لَیِّنْ قَلْبِی لِوَلِیِّ أَمْرِکَ وَ عَافِنِی مِمَّا امْتَحَنْتَ بِهِ خَلْقَکَ وَ ثَبِّتْنِی عَلَى طَاعَةِ وَلِیِّ أَمْرِکَ الَّذِی سَتَرْتَهُ عَنْ خَلْقِکَ فَبِإِذْنِکَ غَابَ عَنْ بَرِیَّتِکَ وَ أَمْرَکَ یَنْتَظِرُ وَ أَنْتَ الْعَالِمُ غَیْرُ مُعَلَّمٍ بِالْوَقْتِ الَّذِی فِیهِ صَلَاحُ أَمْرِ وَلِیِّکَ فِی الْإِذْنِ لَهُ بِإِظْهَارِ أَمْرِهِ وَ کَشْفِ سِتْرِهِ فَصَبِّرْنِی عَلَى ذَلِکَ حَتَّى لَا أُحِبَّ تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ وَ لَا تَأْخِیرَ مَا عَجَّلْتَ وَ لَا أَکْشِفَ عَمَّا سَتَرْتَهُ وَ لَا أَبْحَثَ عَمَّا کَتَمْتَهُ وَ لَا أُنَازِعَکَ فِی تَدْبِیرِکَ وَ لَا أَقُولَ لِمَ وَ کَیْفَ وَ مَا بَالُ وَلِیِّ الْأَمْرِ لَا یَظْهَرُ وَ قَدِ امْتَلَأَتِ الْأَرْضُ مِنَ الْجَوْرِ وَ أُفَوِّضُ أُمُورِی کُلَّهَا إِلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُرِیَنِی وَلِیَّ أَمْرِکَ ظَاهِراً نَافِذاً لِأَمْرِکَ مَعَ عِلْمِی بِأَنَّ لَکَ السُّلْطَانَ وَ الْقُدْرَةَ وَ الْبُرْهَانَ وَ الْحُجَّةَ وَ الْمَشِیئَةَ وَ الْإِرَادَةَ وَ الْحَوْلَ وَ الْقُوَّةَ فَافْعَلْ ذَلِکَ بِی وَ بِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ حَتَّى نَنْظُرَ إِلَى وَلِیِّکَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ ظَاهِرَ الْمَقَالَةِ وَاضِحَ الدَّلَالَةِ هَادِیاً مِنَ الضَّلَالَةِ شَافِیاً مِنَ الْجَهَالَةِ أَبْرِزْ یَا رَبِّ مَشَاهِدَهُ وَ ثَبِّتْ قَوَاعِدَهُ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ تَقَرُّ عَیْنُهُ بِرُؤْیَتِهِ وَ أَقِمْنَا بِخِدْمَتِهِ وَ تَوَفَّنَا عَلَى مِلَّتِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ جَمِیعِ مَا خَلَقْتَ وَ بَرَأْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ أَنْشَأْتَ وَ صَوَّرْتَ وَ احْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ بِحِفْظِکَ الَّذِی لَا یَضِیعُ مَنْ حَفِظْتَهُ بِهِ وَ احْفَظْ فِیهِ رَسُولَکَ وَ وَصِیَّ رَسُولِکَ اللَّهُمَّ وَ مُدَّ فِی عُمُرِهِ وَ زِدْ فِی أَجَلِهِ وَ أَعِنْهُ عَلَى مَا أَوْلَیْتَهُ وَ اسْتَرْعَیْتَهُ وَ زِدْ فِی کَرَامَتِکَ لَهُ فَإِنَّهُ الْهَادِی وَ الْمُهْتَدِی وَ الْقَائِمُ الْمَهْدِیُّ الطَّاهِرُ التَّقِیُّ النَّقِیُّ الزَّکِیُّ الرَّضِیُّ الْمَرْضِیُّ الصَّابِرُ الْمُجْتَهِدُ الشَّکُورُ اللَّهُمَّ وَ لَا تَسْلُبْنَا الْیَقِینَ لِطُولِ الْأَمَدِ فِی غَیْبَتِهِ وَ انْقِطَاعِ خَبَرِهِ عَنَّا وَ لَا تُنْسِنَا ذِکْرَهُ وَ انْتِظَارَهُ وَ الْإِیمَانَ وَ قُوَّةَ الْیَقِینِ فِی ظُهُورِهِ وَ الدُّعَاءَ لَهُ وَ الصَّلَاةَ عَلَیْهِ حَتَّى لَا یُقَنِّطَنَا طُولُ غَیْبَتِهِ مِنْ ظُهُورِهِ وَ قِیَامِهِ وَ یَکُونَ یَقِینُنَا فِی ذَلِکَ کَیَقِینِنَا فِی قِیَامِ رَسُولِکَ ص وَ مَا جَاءَ بِهِ مِنْ وَحْیِکَ وَ تَنْزِیلِکَ وَ قَوِّ قُلُوبَنَا عَلَى الْإِیمَانِ بِهِ حَتَّى تَسْلُکَ بِنَا عَلَى یَدِهِ مِنْهَاجَ الْهُدَى وَ الْحُجَّةَ الْعُظْمَى وَ الطَّرِیقَةَ الْوُسْطَى وَ قَوِّنَا عَلَى طَاعَتِهِ وَ ثَبِّتْنَا عَلَى مُتَابَعَتِهِ وَ اجْعَلْنَا فِی حِزْبِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ أَنْصَارِهِ وَ الرَّاضِینَ بِفِعْلِهِ وَ لَا تَسْلُبْنَا ذَلِکَ فِی حَیَاتِنَا وَ لَا عِنْدَ وَفَاتِنَا حَتَّى تَتَوَفَّانَا وَ نَحْنُ عَلَى ذَلِکَ غَیْرَ شَاکِّینَ وَ لَا نَاکِثِینَ وَ لَا مُرْتَابِینَ وَ لَا مُکَذِّبِینَ اللَّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ أَیِّدْهُ بِالنَّصْرِ وَ انْصُرْ نَاصِرِیهِ وَ اخْذُلْ خَاذِلِیهِ وَ دَمِّرْ عَلَى مَنْ نَصَبَ لَهُ وَ کَذَّبَ بِهِ وَ أَظْهِرْ بِهِ الْحَقَّ وَ أَمِتْ بِهِ الْبَاطِلَ وَ اسْتَنْقِذْ بِهِ عِبَادَکَ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الذُّلِّ وَ انْعَشْ بِهِ الْبِلَادَ وَ اقْتُلْ بِهِ جَبَابِرَةَ الْکُفْرِ وَ اقْصِمْ بِهِ رُءُوسَ الضَّلَالَةِ وَ ذَلِّلْ بِهِ الْجَبَّارِینَ وَ الْکَافِرِینَ وَ أَبِرْ بِهِ الْمُنَافِقِینَ وَ النَّاکِثِینَ وَ جَمِیعَ الْمُخَالِفِینَ وَ الْمُلْحِدِینَ فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا وَ سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا حَتَّى لَا تَدَعَ مِنْهُمْ دَیَّاراً وَ لَا تُبْقِیَ لَهُمْ آثَاراً وَ تُطَهِّرَ مِنْهُمْ بِلَادَکَ وَ اشْفِ مِنْهُمْ صُدُورَ عِبَادِکَ وَ جَدِّدْ بِهِ مَا امْتَحَى مِنْ دِینِکَ وَ أَصْلِحْ بِهِ مَا بُدِّلَ مِنْ حُکْمِکَ وَ غَیِّرْ مِنْ سُنَّتِکَ حَتَّى یَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَ عَلَى یَدَیْهِ غَضّاً جَدِیداً صَحِیحاً لَا عِوَجَ فِیهِ وَ لَا بِدْعَةَ مَعَهُ حَتَّى تُطْفِئَ بِعَدْلِهِ نِیرَانَ الْکَافِرِینَ فَإِنَّهُ عَبْدُکَ الَّذِی اسْتَخْلَصْتَهُ لِنَفْسِکَ وَ ارْتَضَیْتَهُ لِنُصْرَةِ نَبِیِّکَ وَ اصْطَفَیْتَهُ بِعِلْمِکَ وَ عَصَمْتَهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ بَرَّأْتَهُ مِنَ الْعُیُوبِ وَ أَطْلَعْتَهُ عَلَى الْغُیُوبِ وَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ وَ طَهَّرْتَهُ مِنَ الرِّجْسِ وَ نَقَّیْتَهُ مِنَ الدَّنَسِ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِینَ وَ عَلَى شِیعَتِهِمُ الْمُنْتَجَبِینَ وَ بَلِّغْهُمْ مِنْ آمَالِهِمْ أَفْضَلَ مَا یَأْمُلُونَ وَ اجْعَلْ ذَلِکَ مِنَّا خَالِصاً مِنْ کُلِّ شَکٍّ وَ شُبْهَةٍ وَ رِیَاءٍ وَ سُمْعَةٍ حَتَّى لَا نُرِیدَ بِهِ غَیْرَکَ وَ لَا نَطْلُبَ بِهِ إِلَّا وَجْهَک.
[9] . نَصْرٌ قَیْسُ بْنُ الرَّبِیعِ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ حَسَّانَ الْعِجْلِیِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ عَلِیٍّ: أَنَّهُ سَمِعَ یَقُولُ یَوْمَ صِفِّینَ «اللَّهُمَّ إِلَیْکَ رُفِعَتِ الْأَبْصَارُ وَ بُسِطَتِ الْأَیْدِی وَ نُقِلَتِ الْأَقْدَامُ وَ دَعَتِ الْأَلْسُنُ وَ أَفْضَتِ الْقُلُوبُ وَ تُحُوکِمَ إِلَیْکَ فِی الْأَعْمَالِ فَاحْکُمْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَیْرُ الْفاتِحِینَ؛ اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ غَیْبَةَ نَبِیِّنَا وَ قِلَّةَ عَدَدِنَا وَ کَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ تَشَتُّتَ أَهْوَائِنَا وَ شِدَّةَ الزَّمَانِ وَ ظُهُورَ الْفِتَنِ أَعِنَّا عَلَیْهِمْ بِفَتْحٍ تُعَجِّلُهُ وَ نَصْرٍ تُعِزُّ بِهِ سُلْطَانَ الْحَقِّ وَ تُظْهِرُهُ».
[11] . إِنَّ رَبِّی وَعَدَنِی فِی شِیعَةِ عَلِیٍّ خَصْلَةً قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا هِیَ قَالَ الْمَغْفِرَةُ لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ وَ أَنْ لَا یُغَادِرَ مِنْهُمْ صَغِیرَةً وَ لا کَبِیرَةً وَ لَهُمْ تَبَدُّلُ السَّیِّئَاتِ حَسَنَاتٍ.
[13] . فَقَالَ عَلِیٌّ یَا نَبِیَّ اللَّهِ زِدْنِی فِیهِمْ قَالَ نَعَمْ یَا عَلِیُّ تَخْرُجُ أَنْتَ وَ شِیعَتُکَ مِنْ قُبُورِهِمْ وَ وُجُوهُکُمْ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ وَ قَدْ فُرِّجَتْ عَنْکُمُ الشَّدَائِدُ وَ ذَهَبَتْ عَنْکُمُ الْأَحْزَانُ تَسْتَظِلُّونَ تَحْتَ الْعَرْشِ یَخَافُ النَّاسُ وَ لَا تَخَافُونَ وَ یَحْزَنُ النَّاسُ وَ لَا تَحْزَنُونَ وَ تُوضَعُ لَکُمْ مَائِدَةٌ وَ النَّاسُ فِی الْحِسَابِ.